ماشالله شاکری درخصوص اعلام آمادگی وزیر خارجه هند برای مذاکره با پاکستان برای حل اختلافات با توجه به مسائل اخیر در کشمیر اظهارکرد: موضوع کشمیر زخمی قدیمی و مورد مناقشه بین دو کشور هند و پاکستان است و تمام ریشه های اختلافات میان این دو کشور که به جنگ هم منتهی شده بر سر این موضوع بوده است. از سوی دیگر این موضوع تبدیل به امری بسیار حیثیتی برای هر دو کشور شده و هر دو نسبت به تمامیت و کلیه سرزمین کشمیر ادعا دارند. در حالی که امروز بخشی از کشمیر که توسط هند اداره و مدیریت می شود به بیان پاکستانی ها کشمیر تحت کنترل هند است و کشمیری که تحت نظر پاکستانی ها اداره می شود  – و در پاکستان به آن کشمیر آزاد می گویند – هم مورد ادعای هند است.

وی با تاکید بر اینکه مساله کشمیر ابعاد بسیار گسترده ای هم به لحاظ تاریخی و هم به لحاظ جغرافیایی دارد، ادامه داد: سرنوشت و سیاست درخصوص موضوع کشمیر حداقل در پاکستان توسط دستگاه سیاست خارجی شان رقم نمی خورد و دستگاه های نظامی و امنیتی پاکستان نسبت به موضوع کشمیر توجه و حضور داشته باشند و نقش دارند. بنابراین تنها موضع وزیر خارجه پاکستان در این رابطه کفایت موضوع را نمی کند و باید دید ژنرالها و نظامیان پاکستان در این باره نظرشان چیست.

این دیپلمات پیشین کشورمان همچنین گفت: همین ملاحظه تقریبا در بخش هند هم وجود دارد. عوامل سیاسی و امنیتی هند هم وقتی بخواهند درخصوص کشمیر صحبت کنند نظر نظامیانشان در آن دخیل است. ممکن است این موضوع نسبت به پاکستان مقداری کم رنگ باشد اما بالاخره هند هم با نظامی گری به این مساله نگاه می کند و آنچه که امروز در کشمیر شاهد آن هستیم حضور قوی و شدید نظامیان در عرصه کشمیر است تا جایی که هند بیش از 900 هزار نظامی در کشمیر مستقر کرده است.

وی در تشریح ریشه های تاریخی مناقشه کشمیر گفت: اختلاف میان هند و پاکستان به ویژه بر سر کشمیر یک شبه به وجود نیامده است و در نتیجه به سرعت نیز حل نمی شود. زمانی که موضوع استقلال از استعمار بریتانیا شکل گرفت با مبارزات حزب مسلم لیگ هند به رهبری محمد علی جناح، کشور پاکستان تشکیل شد و استقلال دو کشور با دوپاره شدن سرزمین هند تحقق پیدا کرد. مقرر شد ایالتهایی که اکثریتشان مسلمان نشین بودند به نام پاکستان استقلال یابند. به این ترتیب بخشی از سرزمین هند تحت نام پاکستان شرقی و غربی جدا شد و بعدها با استقلال پاکستان شرقی، بنگلادش هم شکل گرفت. اما در آن زمان علیرغم اینکه کشمیر دارای اکثریت مسلمان بود تابع این قاعده نشد به این دلیل که مهاراجه ای که بر کشمیر حکومت می کرد فردی هندو مسلک بود و او با جواهر نعل نهرو توافقی برای الحاق کشمیر به هند امضا کرد. این تبانی باعث جنگی میان دو کشور شد که کشمیر را به دو قسمت کشمیر آزاد تحت کنترل پاکستان و دیگری ایالت جامو و کشمیر تحت کنترل هند تقسیم کرد.

وی افزود: تحت این شرایط در تدوین قانون اساسی هند تعریف ویژه ای از سرزمین و حکومت در کشمیر شد و در اصل 370 به کشمیر خودمختاری داده شد که دارای قانون اساسی و پرچم مستقل و قوانین اداری داخلی مستقل باشد. از 1947 تا به امروز یک جناح رادیکال تند ملی گرا در داخل جامعه وحاکمیت هند شکل گرفت. شعار آنها این بود که هندوستان باید برای هندوها باشد و هر امتیازی که به ایالتهایی مانند کشمیر که مسلمان نشین است داده شده برخلاف منافع هندوئیزم است. آنها تا سال 1980چندان قدرت نداشتند اما در چهل سال اخیر تدریجا قدرت گرفتند تا اینکه در انتخابات بهار امسال اعلام کردند اگر حزب بی.جی.پی پیروز شود اصل 370 قانون اساسی هند را ملغی اعلام می کند و با پیروزی شان در تاریخ 5 آگوست هم آن را با ترتیباتی ملغی کردند که البته آن ترتیبات هم مبانی حقوقی و قانونی نداشت اما آنها زمینه های لازم را از مدتی پیش آماده کرده بودند تا این کار صورت بگیرد. این مساله در داخل هند هم مورد اعتراض تعداد قابل توجهی از سران احزاب و فرهیختگان و قانونگزاران است و برای آنها اتخاذ این تصمیم با مکانیزم یاد شده پذیرفتنی نیست.

سفیر پیشین کشورمان با بیان اینکه طبیعی است اولین کشوری که نسبت به این اقدام اعتراض کند پاکستان است گفت: پاکستان اعلام کرد کشمیر سرزمینی مورد مناقشه است و حسب قطعنامه های سازمان ملل سرنوشتش باید توسط یک رفراندوم و همه پرسی مشخص شود و تا به حال هم اقدامات هند خلاف قطعنامه های سازمان ملل بوده و براساس موافقت یا قرارداد «سیملا» که در سال 1972بین رهبران دو کشور امضا شد هر نوع موضوع و تصمیمی درخصوص مسائل مورد مناقشه دو کشور نباید به صورت یک جانبه باشد و بلکه باید به صورت دو جانبه انجام شود. بنابراین براساس قطعنامه سازمان ملل و همچنین قانون اساسی هند و قرارداد «سمیلا» پاکستان ادعا می کند که اقدام هند نسبت به کشمیر اقدامی غیرقانونی و خلاف قانون اساسی هند و خلاف توافقات دو جانبه است.

وی با اشاره به اعتراضات مردم کشمیر در هفته های گذشته خاطرنشان کرد: آنها سی سال است که نسبت به برخی جریانات خزنده ای که از جانب بخشی از حاکمیت هند در داخل کشمیر در حال صورت دادن است معترضند. اعتراضاتشان به خیابانها هم کشیده شده و داستان بلندی است که هرازچندگاهی حوادثی را در کشمیر رقم می زند که انعکاس گسترده بین المللی دارد.

شاکری ادامه داد: این مسائل باعث شده که روابط بین دو کشور به شدت با تنش همراه شود. هند و پاکستان روابط دیپلماتیکشان را بسیار کاهش داده اند، روابط اقتصادی و فرهنگی را قطع کرده اند و پرواز هواپیما برفراز آسمان پاکستان از سوی هند هم با محدودیت مواجه شده است. آنها زمینه های همکاری های دو جانبه را به حداقل رسانده اند. با این حال چندی پیش وزیر کشور هند اعلام کرد اگر قرار باشد ما با پاکستان مذاکره کنیم فقط بر سر بخشی از کشمیر خواهد بود که توسط پاکستان اداره می شود! مفهوم دیگر این گفته این است که ما نه تنها این بخش از کشمیر هندی را بخشی از سرزمین هند می دانیم بلکه آن قسمتی که متعلق به پاکستان است هم باید به هند ملحق شود و کشمیر یک دست شود. البته این موضوع هیچ گاه مورد توافق پاکستان قرار نمی گیرد.

سفیر پیشین ایران در اسلام آباد با اشاره به تشدید تنشها میان دو کشور درباره احتمال وقوع درگیری نظامی میان هند و پاکستان نیز گفت: سابقه تخاصم میان دو کشور نشان می دهد که هند و پاکستان قبل از اینکه به تکنولوژی و تسلیحات هسته ای دست پیدا کنند سه بار با هم جنگیده اند و موضوع کشمیرهم همیشه موضوع محوری جنگهایشان بوده است. البته درگیری های مرزی در مقیاس های کوچک هم بیشتر از اینها بوده که آخرین مورد آن در سال 1999 رخ داد. این سابقه موید این نکته است که ظرفیت و پتانسیل کشیده شدن تخاصمات به حوزه نظامی وجود دارد اما شرایط جهانی و اوضاع اقتصادی هم بر آن اثر می گذارد.

وی توضیح داد: هند دوره رشد اقتصادی قوی را شروع کرده و اساسا تمایلی ندارد که روند این رشد دستخوش اختلال شود و حتما جنگ این تاثیر را خواهد داشت. هند در حال جذب تکنولوژی و سرمایه های زیادی از سراسر دنیا است و به دستاوردهای خیلی خوب اقتصادی، فناوری و علمی رسیده است.

شاکری در تشریح مولفه های تاثیرگذار در پاکستان برای حل مناقشه کشمیر نیز گفت: پاکستان صرف نظر از مشکلات اقتصادی که با آن دست و پنجه نرم می کند درگیر موضوعات مربوط به خود است و مسائل مربوط به افغانستان هم بر روی سیاست گذاری ها و جهت گیری های سیاسی اش اثر می گذارد. علاوه بر آن حمایت هایی در گذشته از سوی کشورهای اسلامی از پاکستان می شد که امروز آن حمایتها بسیار کم رنگ شده است. در همین ماجرای اخیر تنها ایران و ترکیه بودند که در مورد سرنوشت مردم کشمیر ابراز نگرانی کردند و خواهان آن شدند که دولت هند با مردمش رفتار منصفانه و توام با عدالتی داشته باشد. معانی زیادی در این مواضع وجود دارد؛ اما بقیه کشورهایی که اتفاقا پاکستان تا پیش از این خیلی به آنها می بالید و متکی بود مانند عربستان اصلا اقدام شایسته و قابل قبولی انجام ندادند. امارات متحده عربی درست در اثنای این اتفاقات و تلخی ها که در منطقه در حال تکوین بود به آقای مودی جایزه ملی کشور خود را اعطا کرد! درست در زمانی که مردم کشمیر در شرایط بسیار سخت اجتماعی و سیاسی به سر می بردند!

وی افزود: تصور کنید سرزمینی که چهارده میلیون جمعیت دارد که اکثریت آن مسلمان هستند، تمام ارتباطاتش با دنیا قطع شده، مدارس و بیمارستانهایش تعطیل شده و مردم تحت ستم حتی مراسم مذهبی ایام محرمشان هم تعطیل شده و از بسیاری از حقوقشان محروم شدند. در چنین شرایطی یک کشور مسلمان به نخست وزیر کشور عامل این مشکلات جایزه می دهد! نکته این اقدام امارات هم از نظر ما قابل توجه است و هم از نظر پاکستان. پاکستان بیشتر انتظار داشت جانبداری نسبت به او صورت گیرد که نشد. در این شرایط برای وارد جنگ نظامی شدن از طرف پاکستان باید خاطر جمعی ای وجود داشته باشد و من معتقدم امروز پاکستان واجد آن شرایط و خاطر جمعی های لازم نیست.

شاکری درخصوص آینده روابط دو کشور با توجه به اعلام آمادگی هند برای مذاکره گفت: در شرایط کنونی این زخم کهنه عمق بیشتری پیدا کرده است. هنوز مشخص نیست واکنش لایه های مختلف سیاسی و اجتماعی مردم کشمیر نسبت به این اقدام چه خواهد بود. اینکه آنها چگونه نسبت به این اقدام هند واکنش نشان دهند معادله را تغییر می دهد. ما هنوز آن را نمی دانیم؛ چرا که کاملا فضا را بسته اند و فعلا اجازه نمی دهند از این محیط کاملا بسته و سیم خاردار کشیده شده که پر از نظامیان شده، صدای مردم به بیرون منتشر شود. بنابراین زمانی که صدای مردم منتشرشد می توان فهمید مردم نسبت به سرنوشت خودشان چگونه تصمیم خواهند گرفت و بخشی از این معادله روشن تر خواهد شد.

این دیپلمات پیشین کشورمان اضافه کرد: مساله دیگر این است که پاکستان نسبت به این اقدام چه واکنشی نشان خواهد داد. دولتهای منطقه از جمله چین هم تا حدودی نسبت به این موضوع نقش دارند؛ چین در همسایگی کشمیر است و در واقع جلسه اخیر شورای امنیت سازمان ملل هم که به دنبال ارائه تصمیمی در مورد کشمیر بود – که البته به قطعنامه منجر نشد – توسط چین درخواست شده بود. بنابراین چین نشان می دهد که نسبت به موضوع کشمیر صاحب منفعت است و البته کشورهای اسلامی هم نسبت به سرنوشت مردم مسلمان کشمیر حتما بی تفاوت نخواهند بود.

وی با ابراز تردید نسبت به مذاکرات میان هند و پاکستان در کوتاه مدت گفت: در کوتاه مدت وضعیت تنش آلود است. باید صبر کنیم ببینیم تدریجا در مسائل حقوق بشری که امروز توسط هندی ها نسبت به مردم خودشان نادیده گرفته شده چه زمانی قراراست گشایش هایی داده شود. شخصیت های تصمیم گیرنده در کشمیر بالاخره درخصوص آن حرف خواهند زد. نمی شود منطقه ای که توسط احزاب بومی مدیریت می شده حالا با کنار زدن همه آنها و با حضور نظامیان تغییری درتعریف حاکمیتی و تقسیم جغرافیایی اش داد وهمه آن امیال و برنامه ها را کاملا کنار زد و طرحی نو درانداخت. این اتفاق مورد قبول مردم نخواهد بود و با چیزی که مورد قبولشان نباشد، همکاری نخواهند کرد. در این شرایط این تعارض، تخاصم و دوگانگی در بطن جامعه کشمیر تداوم خواهد یافت و بعید به نظر می رسد به آن سادگی ای که این اقدام صورت گرفته تداوم وضعیت هم به همان سادگی باشد.

شاکری اضافه کرد: پاکستان هم از این فرصتها استفاده می کند و می خواهد از دینامیزم موجود در جامعه کشمیر به نفع خود بهره برداری کند. البته هند هم قطعا پاکستان را به نوعی مداخله متهم می کند و این موضوع ادامه پیدا خواهد کرد. بعید می دانم به این سادگی بین دو کشور فضای روابط عادی برقرار شود.

وی همچنین نقش رژیم صهیونیستی در مساله کشمیر را مورد توجه قرار داد و تاکید کرد: مساله دیگری که باید مدنظر قرار داد تاثیرات پیدا و پنهان اسرائیلی ها است. گفته می شود در چند هفته آینده نخست وزیر رژیم صهیونیستی قرار است از هند دیداری داشته باشد. این دیدار که در چنین مقطعی صورت می گیرد علامت سوالی را ایجاد می کند. بنابراین احساس می شود تحکیم مناسبات هند و رژیم صهیونیستی هم نکته دیگری است که در این معادله نقش خواهد داشت.