در حال حاضر شاهد روند کلی نظامی سازی فضای سایبری هستیم و تسلیحات هسته ای هم از این قاعده مستثنی نیستند. آیا برای برقراری ثبات استراتژیک باید از تسلیحات سایبری استفاده کرد؟ آیا تسلیحات هسته ای می توانند جلوی جنگ سایبری را بگیرند؟

► فرمالیزه کردن تهدید

در سال 2016 اتفاقاتی روی داد که به واسطه آن ها می توانیم درباره وضعیت جدید فضای سایبری از دیدگاه طراحی نظامی و اقدامات رزمی صحبت کنیم. به عنوام مثال ینس استولتنبرگ، دبیر کل ناتو فضای سایبری را به عنوان یک حوزه جدید عملیاتی اعلام کرد. او همچنین گفت که حمله سایبری به یکی از اعضای ناتو براساس ماده 5 بخش اتحاد اعضا تفسیر خواهد شد. در لایحه بودجه فدرال سال 2017 آمریکا پیشنهاد شده که فرماندهی سایبری آمریکا (USCYBERCOM) از زیرمجموعه فرماندهی استراتژیک آمریکا (USSTRATCOM)  بیرون بیاید و تبدیل به حوزه رزمی مستقلی شود. دریاسالار “مایکل اس راجرز” فرمانده سایبری آمریکا همزمان ریاست آژانس امنیت ملی را هم به عهده خواهد داشت، با این وجود بحث های مهمی در خصوص احتمال جداسازی این دو نهاد مطرح شده است.

در طرح اختیارات دفاع ملی در سال مالی 2018، حتی اقدامات بیشتری پیشنهاد شده است، بر اساس پیشنهاد این طرح، پست جدیدی با عنوان ریاست جنگ اطلاعات در پنتاگون ایجاد می شود. مسئول این پست که از سوی رئیس جمهور منصوب و توسط سنا تأیید می شود، مستقیماً به وزیر دفاع گزارش خواهد داد و به عنوان مسئول همه موارد مرتبط با حوزه اطلاعاتی وزارت دفاع، از جمله امنیت سایبری و جنگ سایبری و الکترونیک شناخته خواهد شد.

دکترین نظامی روسیه نیز بر اعمال فشار روی دشمن در سراسر قلمروی دشمن در فضای اطلاعات جهانی، هوافضا، فضا، خشکی و دریا تأکید می کند و چنین رویه ای را ویژگی شاخص جنگ های نظامی مدرن می داند.

اساس استراتژی چین، همکاری بین المللی در فضای سایبری است، در این استراتژی تأکید شده است که تمایل به نظامی سازی و ایجاد موانع بازدارنده در فضای سایبری منجر به امنیت بین المللی و اعتماد متقابل استراتژیک نخواهد شد. با این وجود چینی ها هم مشغول تقویت توانایی های تهاجمی سایبری خود هستند.

بدین ترتیب می توان به این نتیجه رسید که باید اهمیت تهدیدهای سایبری در جهان مدرن را از دیدگاه طراحی نظامی هم بررسی کرد.

► حمله سایبری به توانایی های هسته ای

وقتی پای تسلیحات هسته ای در میان باشد، مسئله حملات سایبری تبدیل به مسئله ای بسیار مهم می شود، به خصوص وقتی در مورد نیروهای هسته ای استراتژیک روسیه و آمریکا صحبت می کنیم. در این مورد یک پیام اشتباه یا عدم وجود سیستم تبادل پیام می تواند منجر به استقرار نیروها برای پرتاب تسلیحات هسته ای علیه اهداف از پیش تعیین شده شود. این وضعیت با ادامه پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات پیچیده تر هم می شود و نیروهای نظامی نیز قطعاً در این فرایند درگیر خواهند شد.

یک مثال عینی از میزان خطرناک بودن حملات سایبری، حادثه ای است که در سال 2010 در پایگاه هوایی اف ای وارن در ویومینگ اتفاق افتاد، در این حادثه 50 موشک بالستیک بین قاره ای به طور موقت همزمان از کار افتادند؛ هنوز اطلاعات قابل اطمینانی از منابع مؤثق درباره علت این حادثه در دسترس نیست.

مشکل آسیب پذیری سیستم های فرماندهی و کنترل تسلیحات هسته ای به واسطه وضعیت بالای امنیتی نیروهای استراتژیک هسته ای تشدید می شود. یک حمله سایبری ممکن است با هر وسیله ای انجام شود، از جمله با تسلیحات سایبری. از سوی دیگر، ممکن است مخاطرات احتمالی از سوی دشمن منجر به افزایش مقاومت شبکه های فرماندهی و کنترل نیروهای هسته ای استراتژیک تا سطح دخالت غیرقانونی شود.

مشکل مشابهی نیز در مورد قدرت های ثالث هسته ای که سیستم های هسته ای غیراستراتژیک خود را روی سطح هشدار بالا قرار داده اند وجود دارد. تسلیحات هسته ای این کشور ها ارزش بسیار زیادی دارد و تهدید از دست دادن آن ها از طریق خرابکاری های زنجیره ای غیرقابل قبول است. برای جلوگیری از چنین سناریویی می توان اختیار استفاده از تسلیحات هسته ای را به رده های پایینتر فرماندهی واگذار کرد، البته چنین اقدامی ممکن است منجر به پیچیده تر شدن وضعیت کلی شود. یک دستور اشتباه یا یک سوء برداشت از محیط عملیاتی از جانب افسر مسئول ممکن است تبعات خطرناک هسته ای به دنبال داشته باشد و واضح است که افزایش شمار چنین افسرانی منجر به افزایش نسبی تهدیدات هسته ای می شود.

یکی از ویژگی های جالب سلاح های سایبری که آن ها را بیشتر شبیه سلاح های هسته ای می سازد این است که سیستم ارسال و اجرا از یکدیگر جدا هستند. بدین ترتیب می توان از یک محصول برای نفوذ به عنوان جاسوس افزار یا باج افزار استفاده کرد، به ویژه در مواردی که هدف رهگیری کنترل سیستم های تسلیحاتی یا غیرفعال کردن شبکه های فرماندهی و کنترل باشد. پس از نفوذ موفق یا اجرای حمله ای نسبتاً آسیب زا به شبکه های دشمن، اگر حمله کننده تلاش کند تا حمله ای اساسی به شبکه ها وارد کند، در این صورت تنش ها بین طرفین تشدید خواهد شد. در چنین شرایطی، طرفی که مورد حمله قرار گرفته باید فوراً حمله اصلی را شناسایی کند و احتمالاً به فکر نحوه انتقام گیری باشد. البته ممکن است پاسخ به حمله محدود به فضای سایبری نباشد. ما در مورد شبکه هایی صحبت می کنیم که مستقیماً به تسلیحات هسته ای و بقای یک کشور مرتبط هستند.

پیدایش احتمالی سیستم های تهاجمی اتوماتیک انتقام گیرنده که با حمله سایبری فعال می شوند، خود تهدیدی جداگانه به حساب می آید؛ اگرچه هر گونه اقدام محافظتی در برابر حمله ای سایبری، اقدامی طبیعی محسوب می شود.

علاوه بر این، در گذشته پنتاگون آمادگی‌اش را برای انجام حملات سایبری به موشک های دشمن به عنوان بخشی از برنامه دفاعی موشکی خود تأیید کرده است. وارد کردن سلاح های سایبری به برنامه دفاع موشکی منجر به تهدید بیشتر ثبات استراتژیک خواهد شد.

► چه کسی عامل حمله است؟

تعیین مهاجم مشکل اصلی در همه سناریوهای حمله سایبری ذکر شده است. سلاح های سایبری ممکن است توسط افراد، ابرقدرت ها یا عامل دیگری مورد استفاده قرار گیرد. مثلاً یک بچه دبستانی جهان سومی که از سوی یکی از قدرت های جهانی مأمور شده است نیز می‌تواند عامل حمله سایبری باشد.

بهتر است چهار گروه اصلی استفاده کنندگان و عاملان حملات سایبری را با استفاده از مرز بین فضای سایبری و تسلیحات هسته ای مشخص کنیم. این چهار گروه عبارتند از: دولت ها، مأموران نیابتی دولت ها، نهادهای خصوصی (مانند نهادهای اقتصادی و گروه های تروریستی) و گرگ های تنها. باید توجه داشت که از طرفی دولت ها بیشترین اختیارات و توانایی را دارند و از طرف دیگر آن ها به خاطر تسلیحات هسته ای، قربانیان احتمالی اصلی هم هستند. احتمالاً کشورها در رویارویی خود با دیگر کشورها از مأموران نیابتی استفاده می کنند. نهادهای خصوصی نیز ممکن است برای مقابله با قدرت های هسته ای از تسلیحات سایبری استفاده کنند یا خدماتی برای مقابله در برابر حملات سایبری ارائه دهند. گرگ های تنها ممکن است اهداف متفاوتی داشته باشند، از تمایل به خرابکاری از طریق توانایی هایشان تا انگیزه های ایدئولوژیک و عاطفی.

► تأمین امنیت

یکی از روش های ممکن برای کاهش خطر رویارویی هسته ای ناشی از ارزیابی های اشتباه انگیزه های دشمن، استفاده از روش های امتحان شده مانند ایجاد خطوط ارتباطی برای حل اختلافات بین کشورها است. در خرداد 1392 چند تفاهم نامه بین روسیه و آمریکا امضا شد که به موجب آن ها باید خطوطی ارتباطی برای تبادل اطلاعات در زمان بروز چنین حملات سایبری ایجاد شود. با این وجود میزان مؤثر بودن چنین سیستمی در هاله ای از ابهام قرار دارد. برای مثال اتهامات مطرح شده توسط آمریکا مبنی بر دخالت روسیه در سیستم انتخاباتی آمریکا مثالی از ناکارآمدی چنین سیستمی است.

در فروردین 1394، روسیه و چین توافقی دوجانبه برای تأمین امنیت اطلاعات بین المللی امضا کردند. این سند ارتباطی بسیار غیرمستقیم با جنبه نظامی موضوع دارد اما در کل چارچوبی برای فعالیت های مشترکی که باید برای رفع مشکلات جهانی امنیت سایبری انجام شوند، تعیین می کند.

در پاییز همان سال، چین موافقت نامه ای درباره امنیت سایبری با آمریکا امضا کرد. این سند در درجه نخست روی مبارزه با خرابکاری های صنعتی متمرکز شده است. همچنین توجه به راهکارهای پیشنهادی ریچارد کلارک، رئیس پیشین امنیت سایبری شورای امنیت ملی آمریکا در رابطه با لزوم ایجاد قراردادی بین المللی می تواند راهگشا باشد. او پیشنهاد داد موارد زیر در چنین قراردادی در نظر گرفته شود:

• ممنوعیت حملات سایبری به تأسیساتی خاص (از جمله مجتمع های مربوط به زیرساخت های تسلیحات هسته ای)
• همکاری و حضور کشورها برای تصویب قوانین
• امکان اعمال تحریم های سازمان ملل روی کشورهای تخلف کننده، همانطور که در گذشته نیز متخلفان از قوانین منع گسترش سلاح های هسته ای آژانس بین المللی انرژی اتمی تحت چنین مجازات هایی قرار می گرفتند.

از جمله واقعیت‌های جهان امروز می‌توان به تسلیحات سایبری، عملیات های نظامی در فضای سایبری، تلاش هایی که از سوی بازیگران دولتی و غیردولتی برای دستیابی به برتری نسبت به دشمنانشان اشاره کرد. بازیگران مورد بحث تلاش می‌کنند تا از طریق آسیب زدن به سلاح های هسته ای دشمنان یا ایجاد شرایطی که منجر به اشتباه آن ها در استفاده از این تسلیحات شود به برتری دست یابند. تهدیدهای کنونی در فضای سایبری باید موضوع بحث کمپین های جهانی خلع سلاح هسته ای باشد، با این حال اینکه با وجود همه مشکلات فعلی، سلاح های هسته ای از بین بروند، احتمالاً منجر به امنیت و ثبات بیشتر نخواهد شد. یک هدف آسانتر می تواند کاهش وضعیت امنیتی بالای تسلیحات هسته ای باشد، اما این کار نیز ممکن است منجر به کاهش عامل بازدارندگی و در نهایت از بین رفتن ثبات استراتژیک شود.

بهترین راه حل برای همه طرفین در سطح ملی یا بین المللی و همچنین شرکت های تخصصی پیشرو در زمینه فناوری اطلاعات و امنیت سایبری، همکاری مشترک با یکدیگر برای ایجاد درکی مشترک از چشم انداز در حال ظهور فضای سایبری از نقطه نظر نظامی است. چنین رویکردی به تعیین بهترین روش ها برای کاهش تهدیدات مرتبط با آسیب پذیری تسلیحات هسته ای کمک خواهد کرد و همچنین توانایی های بازدارندگی طرفین را نیز حفظ خواهد کرد. به طور مشابه، باید توجه ویژه ای به محافظت از تسلیحات هسته ای و زیرساخت های مرتبط با آن در برابر تهدیدات داشت. از جمله باید تلاش شود تا اثر آن ها در فضای سایبری به حداقل ممکن برسد.

منبع: دیدبان روسیه