واسم نصر، روزنامه نگار، کارشناس مسایل مربوط به داعش، انگیزه های تروریست ها از حملات بارسلون و کامبریل را تحلیل می کند.
اسپانیا که از زمان بمب گذاری یازدهم مارس ٢٠٠۴ که ١٩١ کشته و ١٨۵٨ مجروح به جای گذاشت، به نسبت از حملات تروریستی مصون مانده بود، بار دیگر در بارسلون و کامبریل آماج این گونه حملات قرار گرفت که ١۴ کشته و حدود یکصد زخمی داشته است. با وجود این، اسپانیا عامل مهم ائتلاف بر ضد داعش نیست. چرا این حمله روی داد؟ آیا ویژگی اسپانیایی یا کاتالونیایی در راهبرد داعش وجود دارد؟
واسم نصر خبرنگار شبکه فرانس ٢۴ و نویسنده کتاب «داعش، واقعیت پایان یافته» به سوالات ما پاسخ می دهد.
مجله نوول ابزرواتور – هدف این حمله چیست؟
واسم نصر – هدف از پای درآوردن هر چه بیشتر اتباع کشورهای عضو ائتلاف ضد داعش است. به طور معمول هدف ارعاب و آسیب رساندن به آزادی های عمومی در کشورهای غربی و افراطی کردن افکار عمومی است. اما به هیچ وجه نباید اهداف اقتصادی را دست کم بگیریم: هزینه این حملات برای اسپانیا در ارتباط با تأثیر آن بر گردشگری، هزینه های امنیتی، آموزش و تجهیزات ارائه شده به نیروهای انتظامی بیش از میلیون ها یورو است. این شیوه ای برای تضعیف کشورهای دمکراتیک و تحت تأثیر قرار دادن افکار عمومی و در نتیجه جنگ فرسایشی است. این حملات بسیار متفاوت تر از مجموعه حملاتی است که در سال ٢٠٠۴ در ایستگاه آتوشا در مادرید روی داد. در آن زمان القاعده به طور صریح از اسپانیا خواسته بود تا به حمایت خود از نیروهای ائتلاف انگلیسی – آمریکایی در عراق خاتمه دهد. در این جا هدف در راهبرد بلند مدت است که هیچ کشور اروپایی نباید از آن مصون بماند.
اسپانیا بازیگر مهم در ائتلاف بر ضد داعش نیست. در حالی که فرانسه یک دشمن مستقیم و آشکار داعش است، اسپانیا فقط عملیات کمکی، همچون مأموریت های پلیس و حفظ نظم، مین روبی یا کمک های اولیه را انجام داده است. اسپانیا بمباران نمی کند اما همانند دیگر کشورهای غربی آسیب دیده است.
آیا داعش راهبردی خاص برای اسپانیایی دارد؟
خیر. راهبرد داعش همواره راهبرد فرصت طلبانه است. از نظر داعش اسپانیا، مانند فرانسه یا بلژیک قبل از آن، فقط یک کشور ائتلاف و بارسلون فقط مکانی همچون مکان های دیگر است که اکثر قربانیان غربی را تشکیل می دهند. هر بار که این حملات روی می دهد، اسطوره «پایگاه پشتیبانی» دوباره مطرح می شود. این شیوه ای جهت یافتن دلیلی برای توضیحی است که حالت یکسان و واحدی ندارد.
تقریباً درست است که در معادشناسی هزاره جنگجویان داعش، حمله به سرزمین آندولس [نام اسپانیای اسلامی بین قرن هشتم و پانزدهم] نمادین است. اما نباید رهبران این حملات را احمق تصور کرد. هدف فتح دوباره اندولس یا تبدیل بارسلون به رقه جدید نیست. آنها نبرد راهبردی را به پیش می برند و می توانند بین ارتباطاتی که انجام می دهند و اهداف جنگ خود تمایز قایل شوند. آنها راهبرد قصاص را به پیش می برند: شما به ما حمله می کنید، ما به شما حمله می کنیم. باید همچنین به تحلیل جهاد با منشور مالی خاتمه داد: آنها برای فلسطین یا آزادی طوارق در شمال مالی نمی جنگند. آنها برای قدرتی می جنگند که بهره برداری از یک ایدئولوژی فراملی ابداعی را برای آنها فراهم می کند.
با وجود این، آیا ویژگی مرتبط با بارسلون یا اسپانیا وجود دارد؟
بارسلون بزرگ ترین پایگاه جذب نیروهای جهادی در اسپانیا است. اسپانیا که کشور چندملیتی و بسیار گردشگری است، انتخابی است که در زمان کمتری بسیاری از اتباع خارجی در آن کشته می شوند. از سال ٢٠٠۴ تا کنون تعداد ٧٠٠ نفر در ارتباط با تروریسم در منطقه دستگیر شده اند و به همین اندازه نیز حملات خنثی شده اند. بنا بر این نباید تصور کرد که سازمان های اطلاعاتی اسپانیا ضعیف ترین سازمان های اطلاعاتی هستند: این سازمان های اطلاعاتی که با سازمان های اطلاعاتی فرانسه کار می کنند، بر اثر مبارزه طولانی با جدایی طلبان باسک، تخصص بسیار خوبی در مبارزه ضد تروریستی دارند. سرزنش سازمان های اطلاعاتی اسپانیا اشتباه است.
علل این حملات چیست؟
خشونت سیاسی از ایدئولوژی خشونت بار و شرایط اجتماعی و اقتصادی محلی سرچشمه می گیرد. ایدئولوژی جهادی که القاعده آن را ابداع و دولت اسلامی آن را به خدمت گرفته است امروزه تنها ایدئولوژی انقلابی در بازار ایدئولوژی هاست (البته انقلابی به همان معنی و مفهومی که نازیسم انقلابی تلقی می شود). قدرت این ایدئولوژی، یکی افراطی و رادیکال بودن آن و دیگری سازگاری آن با انواع سازمان هاست: این ایدئولوژی هم فرا – ملی است و هم فرا – قومی (بر خلاف مثلاً نژادپرستی افراطی که به علت تعریفی که از خود ارایه می دهد شمار مخاطبان بالقوه خود را محدود می سازد). منظور از شرایط اجتماعی – اقتصادی، پدیده هایی همچون فقر، طرد شدن از سوی جامعه، تراکم جمعیتی در برخی از محله های شهری و حضور مهاجران است که منشاء اصلی همه این بلایا و رویدادهای ناگوار برخاسته از ایدئولوژی جهادی محسوب می شوند. برای شکل گیری این ایدئولوژی هزاران دلیل و علت می توان ارایه داد.
در سال های ٢٠٠٠ این ایدئولوژی در آن جا وجود داشت اما مشکل وجود نداشت. القاعده نخستین درخواست ها را برای حمله با ماشین جنگی راه اندازی کرد که چندان تعقیب نشد. اکنون اثرات بحران اقتصادی، خلاء ایدئولوژی مربوط به سرخوردگی جهان، موفقیت تبلیغات داعش امکان بهره برداری بهتر را از این ایدئولوژی فراهم کرد. از این پس جهادگرایی یک پدیده جهانی و فراملی است: باید زندگی با آن را یادگرفت.

منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت فرهنگ وارشاداسلامی