اندیشکده استراتفور در تحلیلی درباره اوپک نوشت: تولید کنندگان بزرگ نظیر عربستان  و روسیه خاطرنشان کرده اند که احتمال دارد برای تمدید توافق کاهش تولید بعد از تاریخ خاتمه قرارداد اعمال فشار کنند. اما کمیته مشترک نظارتی وزیران در نشستی در وین از اظهار نظر درباره کاهش تولید خودداری کرد. عصام المرزوق، وزیر نفت کویت گفت که در حال حاضر که بازار “به خوبی در مسیر توازن قرار دارد ” نیازی به تصمیم گیری در این باره نیست.

پیش بینی ها محقق نشد

اگرچه بهای نفت در اوایل سال جاری در پی افزایش تولید نفت در لیبی، نیجریه، برزیل، آمریکا و دیگر تولید کنندگان نفتی، با کاهش روبرو شد اما احتمال می رود که این افزایش تولید به آخرین قطرات خود نزدیک شود. تولید نفت لیبی که از تولید روزانه 390000 بشکه در سال 2016 به 1003000 بشکه در روز در سال 2017 رسید، در بالاترین حد خود قرار داشته است. اما در حال حاضر مشاجرات فنی و سیاسی هرگونه افزایش بیشتر تولید را با مانع روبرو ساخته است و تولید نفت این کشور در ماه اوت به 890000 بشکه در روز رسید.

در نیجریه تولید از 1.511 میلیون بشکه در روز در سه ماهه نخست سال جاری به 1.861 میلیون بشکه در روز در ماه اوت رسید. اما تولید نفت در نیجریه نیز به دلیل مشکلاتی مشابه در حال روبرو شدن با مانع است.

افزایش تولید نیجریه و لیبی روی هم 960000 بشکه در روز یا حدود 60 درصد کاهشی بود که اوپک و اعضای غیراوپک درباره اش توافق کرده بودند. بخش عمده این افزایش بین ماههای آوریل و ژوئیه رخ داد و در حالی که آمریکا تولید نفت محبوس در سنگ (tight oil) را عمدتا در ولف کمپ، بون اسپرینگ و اسپرابری حوزه پرمین افزایش می داد، نگرانی های بازار درباره عرضه بیش از حد تشدید شد.

نفت خام محبوس در سنگ ها (tight oil) که به آن نفت سنگ رستی (شیل) یا نفت خام سبک محبوس در سنگ نیز گفته می شود، نفت خامی است که در سازندهای شیل یا ماسه سنگ محبوس محصور است.

اما نگرانی ها درباره عرضه بیش از حد ممکن است با برآوردهای زودهنگام نادرست از میزان تولید وارونه جلوه داده شده باشد. آن برآوردها که در دوره ژوئن تا ژوئیه منتشر شد، اشاره می کرد که تولید نفت شیل آمریکا بین دسامبر 2016 و ژوئن 2017 حدود 450000 بشکه در روز افزایش داشته و این میزان اساس افزایش کلی تخمینی 554000 بشکه در روز در تولید نفت آمریکا خواهد بود. با این وجود دو ماه بعد وقتی که گزارش سطوح تولید منتشر شد، تولید نفت آمریکا فقط 326000 بشکه در روز افزایش یافته بود و این افزایش، با افزایش تولید فقط 27000 بشکه در روز بین ماههای فوریه و ژوئن، متوقف شده بود. افزایش عظیمی که اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) در چشم انداز کوتاه مدت انرژی برنامه ریزی کرده بود، محقق نشده است. هارولد هام، مدیر عامل شرکت منابع قاره ای (Continental Resources) اخیرا از اداره اطلاعات انرژی آمریکا در خصوص پتانسیل رشد انتقاد کرد و گفت که این اداره ادراک بازار از واقعیت اصلی را منحرف کرده است. با این حال ناظران بازار نفت اکنون متوجه می شوند که ممکن است افزایش تولید نفت شیل آمریکا  با آن سرعتی که برنامه ریزی کرده بودند اتفاق نیفتد.

در عین حال عربستان به کاهش صادرات نفتی خود ادامه داده و در عین حال مازاد موجودی خود را کاهش می دهد. اداره اطلاعات انرژی آمریکا همچنین برآوردهای خود از رشد تقاضای جهانی نفت در چند ماهه گذشته را بالا برده  است. ذخائر نفت خام جهان رو به کاهش است و احتمال دارد سال آینده بدون تمدید به سطح متوسط پنج ساله – که هدف اعلامی عربستان است- برسد. همه این اخبار از افزایش بهای نفت در ماه گذشته پشتیبانی کرد و قیمت پایه برای نفت سبک شیرین برنت اخیرا به بیش از 56 دلار برای هر بشکه افزایش داشت؛ یعنی از بعد از پایین ترین قیمت در اواخر ژوئن که 44 دلار برای هر بشکه بود حدود 30 درصد افزایش داشته است. اگرچه کمیته مشترک نظارتی وزیران درباره تمدید کاهش تولید اظهار نظری نکرد اما حتی المرزوق، وزیر نفت کویت گفت که در حال حاضر نیازی به تمدید نیست زیرا به خوبی روشن است که بازار “در مسیر رسیدن به توازن دوباره” قرار دارد؛ این پیام کاملا متفاوت از پیامی است که در نشست پیشین کمیته در ماه ژوئیه شنیده شد.

عربستان، روسیه و دیگران با وجود این خوشبینی همچنان اصرار خواهند داشت که تمدید به دو دلیل بررسی شود. اول، عربستان و روسیه باید اطمینان یابند که بازار نفت همچنان در مسیر توازن حرکت خواهد کرد زیرا این امر به ثبات اقتصادی آنها کمک می کند. روسیه به دنبال بحران داخلی بانک ها و دیگر نگرانی های اقتصادی در وضعیتی شکننده قرار دارد. محبوبیت ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه کمرنگ شده و کرملین می خواهد در آستانه انتخابات ریاست جمهوری این کشور در مارس تا آوریل سال 2018 و بلافاصله پس از آن از ثبات برخوردار باشد.

در عربستان نیز شایعاتی به جریان درآمده مبنی بر این که کناره گیری ملک سلمان، پادشاه این کشور قریب الوقوع است و محمد بن سلمان، ولیعهد او جانشینش خواهد شد.  بن سلمان معمار اصلاحات در این کشور بوده؛ اصلاحاتی که برای رسیدن به اهدافی در زمینه اشتغال و درآمدهای غیرنفتی تقلا کرده است. این کشور حتی ظاهرا در حال بررسی ارائه سوبسید برای بنزین و دیگر فرآورده های انرژی در اواخر سال جاری است. اصلاحات اقتصادی عربستان در حال توسعه است و انتظار می رود عرضه اولیه عمومی پنج درصد شرکت نفت دولتی عربستان تا حد زیادی از رشد آن پشتیبانی کند. عرضه اولیه عمومی که برای سال 2018 در نظر گرفته شده است می تواند به سال 2019 موکول شود. برای موفقیت این اقدام باید تقاضا در بازار نفت به ثبات رسیده باشد.عربستان، روسیه و دیگران مطلع هستند که کاهش تولیدشان بهای نفت را بیش از آنچه در حال حاضر قرار دارد افزایش نخواهد داد. اگرچه تولید نفت شیل آمریکا آن اندازه که گمان می رفت بالا نبود اما احتمال افزایش تولید در خارج از حوزه پرمین بالاتر رفت زیرا این حوزه ها با جذابیت بیشتری روبرو شد. از نظر مسکو و ریاض هدف از این کاهش ها کاهش ذخائر نفتی موجود و پیشگیری از رکود یا سقوط بهای نفت و نه افزایش بهای نفت است. هیچ کشوری نمی تواند از عهده سقوط در سال 2018 برآید بنابراین وقتی ریاض و مسکو عبارت “به هر قیمتی” را به نقل ازماریو دراگی، مدیر بانک مرکزی اروپا بازگو می کنند، واقعا در این باره جدی هستند.

دوم، مسکو و ریاض می خواهند اطمینان یابند که سهامداران بازار نفت به اضمحلال توافق کاهش تولید فکر نمی کنند. تولید نفت به میزان قابل توجهی کاهش داشته است. این به معنای آن است که اوپک و کشورهای غیرعضو در اوپک با چالش های مهمی در خصوص احتمال خروج یا نحوه خروج از این توافق روبرو خواهند شد. این کار اگر به شکل منظمی صورت نگیرد، به افت قیمت ها منجر خواهد شد و سناریویی را رقم خواهد زد که کلیه تولید کنندگان می خواهند از بروز آن جلوگیری کنند. ریاض و مسکو با باقی گذاشتن گزینه تمدید توافق کاهش تولید بر روی میز در تلاشند تا هرگونه گمانه زنی درباره به زودی ملغی شدن این توافق را محدود کنند.

در مرحله بعد چه اتفاقی رخ می دهد؟

برای تولیدکنندگان مهم نفتی پرسش کلیدی در سال 2018 این پرسش خواهد بود: در مرحله بعد چه اتفاقی رخ می دهد؟ ممکن است ذخائر رو به کاهش بگذارد اما نگرانی ها درباره غلبه سریع بر بازار احتمالا بحث درباره راهبرد خروج را پیش خواهد کشید. این مذاکرات مذاکراتی آسان نخواهد بود زیرا بسیاری از کشورهای کوچک تر تقاضا خواهند کرد تا هرچه سریعتر تعهدات را کاهش دهند. احتمال می رود که ریاض و مسکو به دلیل دامنه کاهش تولیدات به خروج دیگر کشورها اولویت بدهند. گزینه دیگر که احتمالا بحث های زیادی را به خود اختصاص خواهد داد این خواهد بود که آیا اوپک، حتی با هماهنگی با روسیه و دیگر تولید کنندگان غیر عضو اوپک، از سطوح فعلی تولید با کاهش هایی که صورت گرفته به عنوان مبنای تعیین سهمیه برای هر یک از اعضای اوپک استفاده خواهد کرد یا خیر.

سهمیه اعضا از دوران پس از بروز بحران مالی جهانی و زمانی که سهمیه بندی برداشته شد، دیگر وجود نداشته است. در هر صورت وقتی بازار رو به بهبود است، احیا فقط پرسش های جدید و مهمی را برای تولید کنندگان مهم نفتی به وجود می آورد. و بحث در خصوص نگرانی های جدید احتمالا پیش از نشست بعدی اوپک که در تاریخ 30 نوامبر در وین برگزار می شود، مطرح می شود.

نکات برجسته:

• عربستان و روسیه به اعمال فشار برای تمدید توافق کاهش تولید نفت توسط تولید کنندگان بزرگ نفتی ادامه خواهند داد اما در سال 2018 توجه آنها به یک راهبرد خروج از این توافق جلب خواهد شد.
• لیبی و نیجریه که به همراه یکدیگر تولید نفت را در سال جاری حدود یک میلیون بشکه در روز افزایش دادند، با این توافق مخالف بوده اند اما تولید آنها در حال حاضر در وضعیت ثابتی قرار دارد.

هدف این توافق افزایش بهای نفت نیست بلکه حذف ریسک سقوط آن است.