مصر یکی از شرکای بانفوذ آمریکا در منطقه خاورمیانه به مدت سه دهه بوده است. شرکت مصر در روند مذاکرات صلح اعراب و اسراییل در راستای منافع آمریکا در منطقه، یکی از موفقیت‌های قابل‌توجه آمریکا در منطقه پرآشوب خاورمیانه است که متعاقب آن شاهد جنگ‌های بین‌المللی متعارف بین اسراییل و دولت‌های منطقه بودیم. حضور کشتی‌ها و هواپیماهای نظامی آمریکا در کانال سوئز حکایت از تداوم روند صلح میان مصر و اسراییل دارد. برخلاف برخی از کشورهای منطقه مصر حامی تروریسم نیست . مصر همچنین دریافت‌کننده کمک‌های نظامی آمریکا بیش از سه دهه بوده است و اخیراً سالیانه یک میلیارد و سیصد میلیون دلار کمک نظامی و تقریباً پنجاه درصد تجهیزات نظامی از آمریکا دریافت کرده است. مصر و منطقه شاهد تغییرات اساسی هستند که روند عقلانیت استراتژیک اساسی را برای روابط بین آمریکا و مصر تغییر داده است.

تهدیدات برخاسته از جهان عرب که هر چند برخاسته از جنگ‌های متعارف هستند اما نسبتاً بخش بزرگی از بازیگران غیردولتی هستند که از تروریسم و ملزومات نظامی استفاده می‌کنند تا دولت‌ها را بی‌ثبات و در حالت سرزمینی بدون دولت قرار دهند. مصر به‌طور عمده مواجه با تهدیدات عمده‌ای از جمله 5 سال تغییرات سیاسی نامطلوب و اضمحلال چهره جمعیتی کشور و فشارهای سیاسی است. در نتیجه آمریکا و مصر تلاش کرده‌اند منطبق با واقعیت‌های جدید منطقه‌ای باشند و عقلانیت استراتژیک جدید را برای روابطشان تصویب کنند که مرتبط با چالش‌ها و تهدیدات قرن 20 است.

آمریکا و مصر نیاز دارند تا وزنه‌های جدیدی را برای روابط دوجانبه‌شان بسازند که شامل بازسازی روابط امنیتی آن‌هاست که اولویت بالایی را دارد این رویکرد جدید شامل اصلاحات سیاسی و تکثرگرایی و اصلاحات اقتصادی نیز است علی‌رغم چالش‌های فراوان مصر یکی از معدود دولت‌های باثبات منطقه است که با دولت‌های شکست‌خورده لیبی و سوریه و یمن تفاوت عمده دارد.

کمک به حل چالش‌های امنیتی مصر که در راستای منافع و ارزش‌های آمریکاست تأثیر مثبتی بر ثبات مصر و منطقه دارد. در این نوشتار به ارزیابی تهدیدات و چالش‌های مصر و استراتژی آمریکا برای مقابله با این تهدیدات پرداخته می‌شود.

ارزیابی تهدیدات مصر

در ابتدا آنچه اهمیت دارد دانستن واقعیت تهدیدات تروریستی است که مصر امروزه با آن مواجه است . به دنبال برکناری اخوان المسلمین از قدرت در ژوئیه 2013 ، یک سری از گروه‌های اسلام‌گرای افراطی فعالیت‌های خود را برای بی‌ثبات‌سازی دولت جدید آغاز کردند . بیش از 900 سرویس امنیتی زندگی خود را در این شورش‌ها از دست دادند. از آن پس این شورش‌ها یکی از مرگبارترین شورش‌های گروه‌های اسلام‌گرا در تاریخ مدرن کشور محسوب شدند. این تهدیدات در مصر متشکل از سه تهدید ژئوگرافیک متفاوت به شرح ذیل است. شبه‌جزیره سینا ، دره نیل ، صحرای غربی و سه گروه متفاوت از بازیگران ، شامل گروه‌های سلفی جهادی که متصل به دولت اسلامی هستند گروه دوم به القاعده متصل است و یک طیف جدید از اسلام‌گراها که به اخوان المسلمین متصل است.

تهدید شبه‌جزیره سینا

در کرانه شمال شرقی حوزه استحفاظی جزیره سینا ، گروه‌های اسلام‌گرا به تحریک گروه‌های مخالف پرداختند که شامل تحرکات شورشی علیه نظامیان مصر و حملات تروریستی بود. گروه اصلی ، Ansar Bayt al- Maqdis یا حامیان اورشلیم که چندین حمله را علیه اسرائیل و خط لوله‌ای که گاز مصری‌ها را به اسراییل در سال 2011 و 2012 تغدیه می‌کرد، انجام دادند.

به دنبال برکناری محمد مرسی در ژوئیه 2013 این گروه حملات تروریستی خود را علیه نیروهای امنیتی مصر در شبه‌جزیره سینا تسریع داد. در سال 2014 این گروه به دنبال تسریع حملات تروریستی به Wilayat Sinai تغییر نام داد .هرچند که قادر به کنترل مراکز جمعیتی همانند گروه‌های اسلامی در لیبی و سوریه و عراق نبود.

گروه Wilayat Sinai قادر بود چندین حمله وسیع زمینی را علیه نیروهای امنیتی مصر از پاییز 2014 تا تابستان 2015 آغاز کند. همچنین این گروه تجهیزات ضدتانک پیشرفته مانند موشک‌های Kornet روسی ، را از لیبی و سودان قاچاق کردند.این تلاش‌ها منجر به حملات وسیع در ژوئیه 2015 شد که هدف آن در اختیار داشتن بخشی از شهر Shieck Zuwaid در شمال جزیره سینا بود.

به دنبال آن نیروهای امنیتی مصر حملات گسترده‌ای را انجام دادند و در مقابل گروه‌های جهادی به حملات تروریستی مانند اختلال ایجاد کردن در خطوط هوایی روسیه در اکتبر 2015 اقدام کردند.

Wilayat Sinai یکی از دریافت‌کنندگان حمایت مادی از سوی دولت اسلامی تحت رهبری لیبی است . شبکه‌ای از قایق‌های کوچک ماهیگیری که به سواحل جزیره سینا با لیبی متصل است اجازه این نقل و انتقالات را می‌دهد. این گروه محلی از طریق دریا سایر کمک‌های مادی را از سوی گروه‌های اسلام‌گرا دریافت می‌کند . این گروه اسلام‌گرا علاوه بر حملات برعلیه نیروهای امنیتی مصر برنامه‌ای هم علیه مواضع اسرائیل دارد.

تهدید دره نیل

دره نیل ، قلب مصر، جایی است که 97 درصد جمعیت زندگی می‌کنند.از سال 2013 گروه‌های اسلام‌گرا خشونت‌طلب بر این باور بودند که متصل به بخش‌هایی از اخوان المسلمین و بقیه گروه‌های اسلامی متحد با آن‌ها باشند و حملات تروریستی علیه سرویس امنیتی مصر و یکسری عملیات خرابکارانه که زیرساخت‌های مصر را مورد هدف قرار داده بود، انجام دادند.سایر گروه‌های جهادی سلفی همراه با القاعده اقداماتی را انجام دادند. گروه‌های اسلامی اقدام به جاسوسی در دره نیل با به‌کارگیری گروه‌های جهادی سلفی و غیر سلفی که به‌نوعی درگیر با اخوان المسلمین بودند، کردند.

علی‌رغم تهدیدات وسیع موقعیت امنیتی دره نیل باثبات‌تر از شمال شبه‌جزیره سینا است که حاکی از اقدامات قاطعانه سرویس امنیتی مصر در بازرسی از گروه‌های خشونت‌گراست.این بخش از مصر مزایای امنیتی فراوانی برای مصر دارد . در این بخش از مصر از تابستان 2015 خشونت به شکل قابل‌ملاحظه‌ای کاهش پیدا کرده است که به علت موفقیت سرویس‌های امنیتی دولت و همچنین تجزیه داخلی اخوان المسلمین است .

اقداماتی که در سال 2015 گروه‌های جهادی سلفی انجام دادند شامل انفجار کنسولگری ایتالیا در قاهره و تلاش برای انجام دادن حملات تروریستی در معبد Karnak بود .آن‌ها همچنین ساختمان‌های دولتی را مورد هدف قرار دادند و گروه‌های جوان اسلام‌گرا را به کار گرفتند تا شورش‌های مسلحانه را در قاهره انجام دهند این تلاش‌ها به علت هوشیاری سرویس‌های امنیتی مصر و همچنین کارآزموده نبودن این گروه‌های جوان با موفقیت اندکی همراه بود. دولت اسلامی تلاش می‌کند گروه‌های اسلام‌گرا این بخش را که از هم جدا هستند متحد کند تا عملیات تروریستی علیه دولت و توریست‌ها و منافع غربی‌ها انجام دهند . تهدیدات امنیتی دره نیل ممکن است تسریع پیدا کند اگر دولت اسلامی با اقدامات و امکانات مالی خود و تجهیزات گروه‌های اسلامی بیشتری را جذب کنند.

صحرای غربی و تهدید لیبی

لیبی و مصر بیش از 1000 کیلومتر مرز مشترک در صحرای غربی دارند . مصر با تهدیداتی از سوی قاچاقچیان اسلحه از لیبی و همچنین فعالیت‌های جاسوسی عناصر اسلام‌گرا از قلمرو سرزمینی لیبی روبروست.تهدیدات سابق از این منطقه بیشتر شامل شبکه‌های جنایتکار و قاچاقچیان اسلحه بود ولی بعد از به‌پاخیزی القاعده در شرق لیبی و بعداً دولت اسلامی ، مصر عمدتاً بر عناصر تروریست‌ها تمرکز دارد.

از سال 2014 گروه‌های جهادی سلفی منافعی در این منطقه داشته‌اند و حملاتی را آغاز کردند. این گروه‌ها عمدتاً علاقه‌مند به امن کردن مسیرهای قاچاق هستند اما به نظر می‌رسد که علاقه‌مند به احداث زیرساخت‌هایی در صحرای غربی هستند که قادر باشند حملات را داخل دره نیل آغاز کنند و به‌صورت آرام و امن تهدیدات مصر و لیبی را به هم متصل کنند. در سال 2015 دولت اسلامی رسماً اعلام کرد که برخی عناصر آن در صحرای غربی حضور دارند که بعداً مورد حمله نیروهای مصری قرار گرفتند.

راهکارهای آمریکا برای مقابله با این چالش‌ها

با تهدیدات ذکرشده، تداوم روابط امنیتی با مصر امری حیاتی هم برای منافع استراتژیک آمریکا و هم کمکی برای تضمین ثبات شریک قدیمی آمریکا در منطقه و معروف‌ترین دولت جهان عرب است .عقلانیت استراتژیک قرن بیستم و امنیت روابط امری برجسته است. صلح میان مصر و اسراییل تنها با کمک دلارهای آمریکا ادامه پیدا نمی‌کند بلکه منافع مشترک بازیگران در این زمینه تأثیرگذار است .این روابط منعکس‌کننده تغییر طبیعت چالش‌های مصر و یک منطقه وسیع‌تر در مواجهه با تهدیدات از سوی بازیگران غیردولتی در قرن 21 است .

فعالیت‌های دولت اوباما برای مقابله با تهدیدات ذکرشده کمک‌های مالی بود که در 4 طبقه قرار گرفته بود .مواجهه با تروریسم ، امنیت مرزها ، امنیت دریایی و امنیت جزیره سینا که به منافع آمریکا در منطقه و ثبات امنیتی مصر کمک می‌کرد . طی کردن این مسیر مستلزم همکاری مؤثر کنگره و دولت بود . کاهش چالش‌ها و حل آن‌ها مستلزم سرمایه‌گذاری در روابط دوجانبه آمریکا و مصر است .طی 4 سال گذشته و برکناری مرسی توسط نظامیان این روابط شاهد چالش‌هایی بوده است .

اما منافع مشترک در مبارزه علیه تروریسم و ثبات مصر حاکی از اعتماد متقابل و احترام و صراحت مصر و آمریکا است . هر چند که تلاش برای متقاعد کردن مصر به اصلاحات سیاسی و اقتصادی احتمال دارد که چندان اثربخش نباشد.

آمریکا نیاز به صحبت شفاف با مقامات مصری در زمینه طیف وسیعی از تبلیغات ضدآمریکایی در رسانه‌های مصری دارد که شامل تلاش آمریکا برای بی‌ثباتی مصر و تحریم علیه آن است .

پلیس مصر در مناطق روستایی و حومه نیاز به آموزش و لوازم لازم برای تضمین نظم و قانون دارد .این مناطق باید خطوط اولیه دفاع برای مقابله با افراطی‌گری باشند. خبرگزاری‌های مشترک میان دو دولت و صراحت در تبادل اطلاعات می‌تواند به هر دو دولت کمک کند تا به مقابله افراطی‌گری بپردازند.

آمریکا نیاز به تشویق مصر برای تدوین استراتژی جامع ضدتروریستی در جزیره سینا دارد و همچنین برنامه‌های اقتصادی برای مقابله با گروه‌های افراطی در مصر دارد و همچنین زندان‌های مصر نباید محلی برای تجمع گروه‌های افراطی و رادیکالی باشد که به روند افراطی‌گری کمک کنند و باید از جذب گروه‌های اسلام‌گرای جوان در گروه‌های القاعده و داعش جلوگیری کرد .

نتیجه‌گیری

مصر برای مقابله با چالش‌های امنیتی خود به همکاری وسیع نظامی و اقتصادی با آمریکا نیاز دارد . منافع مشترک مقابله با تروریسم در منطقه این همکاری‌ها را تسریع می‌دهد. این روند همکاری می‌تواند مسیر را در آینده برای گفتگوهای استراتژیک دوجانبه در راستای اصلاحات اقتصادی و سیاسی همواره کند.

منبع: شبکه مطالعات سیاستگذاری عمومی