اندیشکده بروکینگز نوشت: این معترضان، نه تنها حذف سوگند نمایندگان پارلمان را توهین به مقدسات تفسیر می کنند، (این طرح سوگند پس از این تغییر دوباره به حالت قبلی باز گردانده شد) بلکه زاهد حمید، وزیر دادگستری پاکستان را نیز به توهین به مقدسات متهم کرده و خواستار استعفای وی هستند. طبق قانون توهین به مقدسات در پاکستان، بیان توهین آمیز به پیامبر اسلام، توهین به مقدسات قلمداد شده و مجازات اعدام درپی دارد. در این طرح، سوگند به ختم نبوت حضرت محمد (ص)، ظاهرا برای جلب رضایت [فرقه] احمدیه، حذف شده بود. قانون اساسی پاکستان، احمدیه را گروهی غیر مسلمان قلمداد کرده است.

توهین به مقدسات در پاکستان جرم بسیار بزرگی محسوب می شود، بطوری که، افراد خودسر، مرتکبین این جرم را به قتل رسانده و اصلاح قانون توهین به مقدسات نیز با اعتراضات عمومی عظیمی مواجه می شود. در حالی که حملات تروریستی در پاکستان در مقایسه با چند سال پیش  فروکش کرده است (عمدتا بخاطر موفقیت ارتش پاکستان در مبارزه با طالبان پاکستان و تضعیف موضع طالبان)، افراط گرایی ایدئولوژیکی در این کشور همچنان بیداد می کند.

با این حال، افراط گرایی یا تروریسم در داخل پاکستان، در کانون توجه راهبرد دولت ترامپ در مورد این کشور نیست. بلکه، نابودی پناهگاه های امن شبکه حقانی (یک گروه شورشی کارآزموده که دولت افغانستان و نیروهای آمریکایی در افغانستان را مورد حمله قرار می دهد) در صدر اولویت دولت ترامپ بوده است. ظاهرا عناصر اصلی تشکیلات امنیتی پاکستان از گروه حقانی پشتیبانی می کنند و حملات آنها نیز ظاهرا از پاکستان انجام می شود که منطق راهبرد فعلی آمریکا در قبال پاکستان را توجیه می کند.

با این وجود، قرار دادن شبکه حقانی در کانون راهبرد آمریکا در قبال پاکستان، نمایی کوته نظرانه از این تصویر بزرگ (مبارزه پاکستان با تروریسم و افراط گرایی) خواهد بود. تا زمانی که پاکستان گرفتار این تصویر بزرگ باشد، بعید است که تشدید فشار آمریکا علیه شبکه حقانی نتیجه بخش باشد.

دیدگاه واشنگتن

لحن مقامات دولت واشنگتن در مورد پاکستان چند درجه به طرف منفی تغییر کرده و همانطور که انتظار می رفت، تندترین این لحن ها از جانب رئیس جمهور ترامپ بوده است. وی در 21 اوت با اعلام راهبرد جدید آمریکا در جنوب آسیا، اظهار کرد که آمریکا «دیگر نمی تواند در مورد بهشت امن سازمان های تروریستی در پاکستان، سکوت کند».

ترامپ افزود: «ما به پاکستان میلیاردها میلیارد دلار کمک می کنیم درحالیکه آنها از همان تروریست هایی که ما با آنها می جنگیم، میزبانی می کنند. این وضع باید تغییر کند». حتی بعضی از مقامات آمریکا که بیش از همه، هوادار پاکستان هستند، اظهار کرده اند که روابط سازنده و مثبت با پاکستان مشروط به نابودی این بهشت های امن [تروریست ها] است.

حداقل بخشی از راهبرد هویج و چماق دولت آمریکا بر کمک های این کشور به پاکستان استوار است. در پایان ماه اوت، آمریکا اعلام کرد که اگر شاهد اقدام پاکستان علیه شبکه حقانی باشد، 205 میلیون دلار کمک نظامی به این کشور اعطا خواهد کرد. رئیس جمهور اوباما نیز پاکستان را بخاطر شبکه حقانی تحت فشار گذاشته بود، اما ترامپ به طور قابل توجهی بر این فشار افزوده است.

همچنین، ترامپ برای فشار هرچه بیشتر بر پاکستان، از هند خواست کرد تا «در افغانستان و بویژه در حوزه همکاری و توسعه اقتصادی، به آمریکا کمک کند».

پاکستان خود را بر اساس تهدیدهای ناشی از هند تعریف می کند و هند برای پاکستان تهدید وجودی قلمداد می شود. از این رو، ترامپ به بزرگترین ترس پاکستان، یعنی احاطه شدن توسط هند از غرب علاوه بر شرق، دامن زده است.

دیدگاه پاکستان

رویکرد جدید آمریکا باعث رنجش پاکستان شده است. در پاسخ، پاکستان موضع دفاعی گرفته و به تلاش خود برای هماهنگی با مخالفان این رویکرد افزوده است. در اوایل اکتبر، پاکستان وزیر کشور و وزیر امور خارجه خود را به واشنگتن فرستاد و آنها با سخنرانی در اجتماعات مختلف در سراسر شهر، به بیان این داستان از زبان پاکستان پرداختند.

پاکستان می گوید که همه پناهگاه های امن گروه های تروریستی نابود شده اند. این کشور بر طبل موفقیت تمام عیار عملیات ارتش این کشور علیه «تحریک طالبان پاکستان» در وزیرستان، منطقه کوهستانی هم مرز با افغانستان، می کوبد. پاکستان ادعا می کند که افغانستان بهشتی امن در اختیار تحریک طالبان پاکستان قرار داده و این گروه از آنجا به پاکستان حمله می کند.

پاکستان اظهار می کند که این کشور نمی تواند هم متحد آمریکا باشد و هم به «محاکمه» کشیده شود؛ پاکستان می خواهد که آمریکا نه از لنز افغانستان و نه بر اساس روابط آمریکا – هند، بلکه از منشور دو طرفه به پاکستان بنگرد. مقامات پاکستان خاطرنشان کرده اند که سابقه روابط آمریکا – پاکستان به دهه 1980 و حمایت آمریکا از جهادگرایی در جنگ شوروی – افغانستان باز می گردد.

این اظهارات پاکستان حاوی نکته ای است. آمریکا در روایت خود از پاکستان و افغانستان دچار فراموشی تاریخی شده است. اگر آمریکا اذعان نکند که به همراه عربستان سعودی و پاکستان زمانی برای کمک به جنگ علیه شوروی در افغانستان از ایده جهاد استفاده می کردند، در این صورت به دورویی متهم خواهد شد. به هر حال، حقانی ها هم به عنوان بخشی از این جنگ، با شوروی مبارزه می کردند.

با این حال، پاکستان نمی داند که موفقیت جنگ علیه افراط گرایی مستلزم چیست. به گفته ارتش این کشور، عملیات سینتیک علیه طالبان پاکستان موفقیت آمیز بوده است؛ اما از بعد جنگ «نرم» علیه افراط گرایی، روشن است که عملیات موفقیت آمیز نبوده است.

ارائه لیست میزان هزینه فعالیت های مختلف برای از بین بردن تروریسم، کاری که مقامات پاکستانی در واشنگتن انجام دادند، به هیچ عنوان اثربخشی آن را ثابت نمی کند. در مدارس بنیادگرای علوم دینی یا «مدرسه» ها همچنان به کار خود ادامه می دهند (از جمله، مدرسه بدنام دارالعلوم حقانی در آکورا خاتاک، که ظاهرا جلال الدین حقانی در آنجا درس خوانده است)؛ سخنرانی های نفرت برانگیز فراوان است؛ و تبلیغات افراط گرایی هنوز هم در خیابان های پاکستان موجود است و هواداران افراط گرایی در رادیوها و رسانه ها حضور دارند.

در آمریکا کسی باور نمی کند که همه پناهگاه های امن تروریست ها در پاکستان از بین رفته است. پاکستان هنوز نمی داند که در محیطی که افراط گرایی بیداد می کند و ایدئولوژی گروه تروریستی و خود این گروه ها مورد پذیرش واقع می شوند، چیزی به نام دارایی شبه نظامی راهبردی (پاکستان ظاهرا شبکه حقانی و دیگر گروه های شبه نظامی حمله کننده به هند را دارایی شبه نظامی راهبردی قلمداد کرده است) وجود نخواهد داشت. خواه دارایی باشند یا نباشند، این گروه ها ممکن است همچون گذشته، به دشمن پاکستان تبدیل شوند.

مسیر پیش روی آمریکا و پاکستان

در نهایت، بعید است که فشار واشنگتن، پاکستان را به نابودی شبکه حقانی وادار سازد. رویکرد آمریکا بطور کلی بیانگر غیر قابل اعتماد بودن آمریکا و موید رفتار قلدرمابانه آن است. درخواست از هند برای ایفای نقش در افغانستان باعث نگرانی فزاینده پاکستان شده است. تهدید آمریکا تنها باعث می شود که پاکستان بیش از پیش احساس ناامنی کرده و غریزه این کشور را دوچندان می کند تا این «دارایی های» شبه نظامی خود را در برابر هند و آمریکا حفظ کند.

در پایان، همانطور که در پروژه کریدور اقتصادی چین – پاکستان مشهود است، پاکستان اکنون شریک بزرگی برای چین محسوب می شود. پاکستان چندان نگران کاهش کمک های آمریکا نیست، کمک هایی که به گفته آمریکا در سال های اخیر کاهش یافته است. برعکس، چین به پاکستان قول داده است که بر اساس «طرح یک جاده یک کمربند» 57 میلیارد دلا در زیرساخت ها و انرژی پاکستان سرمایه گذاری خواهد کرد. همه اینها بدین معنی است که آمریکا اهرم زیادی برای فشار بر پاکستان در اختیار ندارد.

و در نهایت اینکه، فشار آمریکا بر پاکستان در مورد یک گروه تروریستی (گروهی که مستقیما به پاکستان حمله نمی کند) موثر نخواهد بود. تا زمانی که پاکستان صادقانه مشکل تروریسم داخل مرزهایش را به خاطر خود (زیرا تروریسم از افراط گرایی تغذیه کرده و اغلب به شهروندان خود پاکستان آسیب می زند) حل و فصل نکند، مشوق های آمریکا به تنهایی پاکستان را به این کار متعهد نمی سازد. این تصمیم نهایی تنها برعهده پاکستان است. هنگامی که پاکستان چنین تصمیمی بگیرد، متوجه خواهد شد که گروه های تروریستی نمی توانند دارایی راهبردی باشند – زیرا افراط گرایی که محرک همه این گروه هاست، تفاوتی با آنها نداشته و همه گروه های تروریستی، خواه به پاکستان حمله کنند یا به دشمنان پاکستان، برای امنیت خود این کشور مشکل محسوب می شوند.

آنچه واشنگتن می تواند انجام دهد این است که پاکستان را به تهدید وجودی ناشی از تروریسم و «دارایی های شبه نظامی راهبردی» این کشور، متقاعد سازد. این موضوع ساده نبوده و زمان بر خواهد بود. بخشی از این کار مستقیما مستلزم نقشه برداری  از شبه نظامیان و سازمان های تروریستی خواهد بود تا روابط بین گروه های مختلف را برای پاکستان آشکار سازد – حتی اگر عناصر تشکیلات امنیتی پاکستان به این امر واقف باشند، شهروندان این کشور از این روابط آگاه نیستند و آگاه ساختن مردم به آن برای فشار بر دولت به تغییر سیاست های خود، ضروری است. در بخش دیگر این اقدام، باید به پاکستان نشان داد که چگونه انواع مختلف افراط گرایی (حتی افراط گرایی که پاکستان آن را تقریبا بی خطر تفسیر کرده است، و آنچه در قوانین این کشور علیه گروه های اقلیت تثبیت شده است) بهم گره خورده و شدیدا خطرناک هستند.

چین می تواند در این زمینه کمک کند زیرا پاکستان از پکن حرف شنوی دارد. همچنین، تاریخچه روابط پاکستان با چین و آمریکا نشان می دهد که سیاست پاکستان تنها برای وفاداری و برخورد محترمانه جواب می دهد و رفتار قلدرمابانه در قبال این کشور کارساز نیست. بزرگترین آرزوی پاکستان این است این کشور را با هند برابر تلقی کنند و در همکاری با آمریکا از جایگاهی واقعی برخوردار باشد. آمریکا به تنهایی می تواند این ها را برآورده سازد.

واشنگتن احساس می کند که ارتش پاکستان برای تامین منافع کوتاه – مدت واشنگتن، همکاری لازم را انجام می دهد و به همین خاطر، روابط با ارتش پاکستان برای آمریکا اولویت دارد. اما ارتش پاکستان به تنهایی برای حل مشکل عمیق افراط گرایی در این کشور کافی نیست و همین ارتش، «دارایی ها»ی شبه نظامی و تروریستی را به عنوان اهرمی در اختیار گرفته است. تنها دولت غیرنظامی و احزاب سیاسی می توانند در بلند- مدت با افراط گرایی در پاکستان مبارزه کنند. از این رو، آمریکا باید به روابط خود با دولت های دموکراتیک پاکستان اولویت بخشد.

هیچکدام از اینها کار ساده ای نیستند، اما هنگامی که ذهنیت دولت پاکستان به درستی تغییر کرد و فعالان سیاسی و نظامی این کشور گام های ضروری را برداشتند، یکی از نتایج سودمند این کار برای پاکستان و آمریکا، نابودی پناهگاه های امن حقانی ها خواهد بود.