این موسسه در مقاله ای به قلم دیوید آلبرایت و پائولینا ایزویکس نوشت: آژانس بین المللی انرژی اتمی در هفتم نوامبر سال 2014 میلادی تایید کرد ایران دیگر ذخایر اورانیوم حدود 20 درصد به شکل هگزافلوراید در اختیار ندارد. با این حال ایران مقادیر قابل توجهی ذخایر اورانیوم حدود 20 درصد به شکل اکسید در اختیار دارد. علاوه بر این میزان اورانیوم حدود 20 درصد ایران در واحد مونتاژ سوخت رئاکتور تحقیقاتی تهران کمتر از متن توافقنامه تمدید طرح مشترک اقدام است.

مذاکره کنندگان آمریکا باید به دنبال شفاف‌سازی این ماده در توافقنامه تمدید ژوئیه 2014 باشند. پیشتر، موسسه علم و امنیت بین‌المللی طی برآوردی اعلام کرده است ایران در مجموع 337.1 کیلوگرم از هگزافلوراید حدود 20 درصد را در فرایند فرآوری در اصفهان مصرف کرده است. آژانس بین المللی انرژی اتمی در ماه سپتامبر گزارش داد میزان دقیق این حجم اورانیوم در هفدهم اوت سال 2014 میلادی ، 337.2 کیلوگرم هگزافلوراید حدود 20 درصد بود.

کار درست این است که تنها توده اورانیوم موجود در این ماده را مورد بررسی قرار داد که 227.6 کیلوگرم است. ما بر اساس ارزیابی از طریق توده اورانیوم و حجم 227.6 کیلوگرم می توانیم توده اورانیوم را از توده هگزافلوراید متمایز کنیم.

این فرآیند فرآوری به تولید 162.3 کیلوگرم (توده اورانیوم) به شکل اکسید منتهی شده است. آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارش ماه نوامبر سال 2014 خود اعلام کرد نیم کیلوگرم دیگر از این مواد تولید شده است که پیشتر در فرایند تبدیل بوده است. از این رو میزان کلی توده اورانیوم به شکل اکسید به 162.8 کیلوگرم اصلاح شد. در مجموع 54.4 کیلوگرم (توده اروانیوم) به صورت مواد دورریختی، حدود 10.4 کیلوگرم (توده اورانیوم) نیز به صورت پسماند و مواد درحال فراوری باقی ماند.

اورانیوم موجود در مواد دور ریختنی و مواد در حال فراوری قابل تبدیل نیستند. با این حال مواد دورریختنی ارزش قابل توجهی دارد و انتظار می رود ایران بخش اعظم آن را برای تبدیل به اکسید اورانیوم قابل استفاده مورد بهره برداری قرار دهد. همچنین انتظار می رود میزان اورانیوم کمتر غنی شده در این فرایند تبدیل تقریبا صفر باشد. به طور کل گمان می رود ایران می تواند بیش از 43 توده اورانیوم به دست آورد.

اضافه کردن این میزان به اورانیومی که به شکل اکسید وجود دارد حجم کل توده اورانیوم را به 205.8 کیلوگرم می رساند. این حجم تقریبا معادل 300 کیلوگرم هگزافلوراید حدود 20 درصد است. در مجموع، کمیت اورانیوم حدود 20 درصد قابل تبدیل (162.8 کیلوگرم توده اورانیوم) معادل 243.5 کیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم کمتر غنی شده است. کل مواد قابل تبدیل نزدیک به 300 کیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم کمتر غنی شده حدود 20 درصد است.

این حجم اغلب با آستانه 240 تا 250 کیلوگرم هگزافلوراید حدود 20 درصدی مقایسه می شود که درصورت غنی سازی بیشتر تا درجه تسلیحاتی می تواند 25 کیلوگرم اورانیوم درجه تسلیحاتی تولید کند.

بنابراین ایران حجم زیاد و خطرناکی اورانیوم حدود 20 درصد غنی شده دارد، البته خوب است که این مواد به جای اینکه به صورت هگزافلوراید باشد، به صورت اکسید است.

همانطور که گزارش قبلی آژانس بین المللی انرژی اتمی نشان داد ایران سه مجتمع تولید سوخت دیگر برای رئاکتور تحقیقاتی تهران ساخته است. بنابراین ایران پنج صفحه آزمایش رئاکتور تحقیقاتی تهران (که هرکدام 75 گرم است)، 9 میله سوختی کنترل (هرکدام 1000 گرم)، 21 مجتمع سوخت استاندارد (هر یک 1400 گرم) و یک مجتمع آزمایشی (550 گرم) 39 کیلوگرم توده اورانیوم تولید کرده است.

ایران در رئاکتور تحقیقاتی تهران دو صفحه آزمایشی (هرکدام 75 گرم)، پنج مجتمع سوخت کنترلی (هر یک 1000 گرم) و 9 مجتمع سوخت استاندارد (هر یک 1400 گرم) تابانده است.

آژانس بین المللی انرژی اتمی گزارش داد ایران 75 کیلوگرم اکسید اورانیوم کمتر غنی شده به شکل توده اورانیوم برای تولید سوخت رئاکتور تحقیقاتی تهران استفاده کرده است. سرنوشت 36 کیلوگرمی که در این سوخت مورد استفاده قرار نگرفته است مورد بحث نیست. احتمال می رود این میزان در فرایند فراوری، مواد دورریز، زباله یا تانکرهای ذخیره مرتبط با فرایند تولید باشد.

کاهش خطر ناشی از ذخایر اورانیوم کمتر غنی شده

زمانیکه مدت زمان طرح مشترک اقدام فراتر از مهلت ضرب الاجل اولیه در ژوئیه سال 2014 تمدید شد، ایران موافقت کرد در این دوره چهار ماهه 25 کیلوگرم از اکسید اورانیوم کمتر غنی شده خود را به صورت سوخت برای رئاکتور تحقیقاتی تهران تبدیل کند. اورانیوم کمتر غنی شده به صورت مجتمع سوختی به سختی قابل تبدیل است.

آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارش ماهانه خود درباره اجرای طرح مشترک اقدام در سپتامبر تایید کرد ایران 12.5 کیلوگرم اورانیوم کمتر غنی شده را برای این هدف مورد استفاده قرار داده است و در گزارش ماه اکتبر خود نیز اعلام کرد ایران 17.1 کیلوگرم از اکسید اورانیوم خود را به صورت عناصر سوختی برای رئاکتور تحقیقاتی تهران تبدیل کرده است.

با این حال همه این مواد به صورت مجتمع های سوختی درنیامده است. در حقیقت به نظر می رسد مقدار بسیار اندکی از اورانیوم کمتر غنی شده به صورت مجتمع های سوختی درآمده است. میزان اکسید اورانیوم کمتر غنی شده حدود 20 درصد در مجتمع های سوختی رئاکتور تحقیقاتی تهران در چند ماه گذشته به شکلی قابل توجه تغییر نکرده است.

سوال این است که آیا ایران 25 کیلوگرم توده اورانیوم را به سوخت رئاکتور تحقیقاتی تهران تبدیل کرده است یا صرفا این میزان اورانیوم را بدون توجه به سرنوشت نهایی شان در فرایند تولید تزریق کرده است.

با این حال قرائتی ساده از توافقنامه ژوئیه 2014 این مفهوم را القا می کند که چیزی بیش از پنج کیلوگرم اکسید اورانیوم کمتر غنی شده حدود 20 درصد باید تا 24 نوامبر به صورت سوخت رئاکتور درمی آمد. مذاکره کنندگان باید این موضوع را مورد بررسی قرار دهند.

تابش و دسترسی صادراتی به اورانیوم حدود 20 درصد یک راه برای کاهش خطرات ناشی از ذخایر اورانیوم حدود 20 درصد تاباندن این مواد در رئاکتور تحقیقاتی تهران است، اما به نظر نمی رسد این امکان عملیاتی باشد. اورانیوم کمتر غنی شده حدود 20 درصد به محض تابش خطر تشعشع را در پی دارد و ضروری است در تاسیساتی بسیار ایمن و در فرایندی بسیار دشوار و وقت گیر جداسازی شود.

از آنجا که ایران به سوخت رسانی به رئاکتور تحقیقاتی تهران ادامه می دهد، میزان بیشتری اورانیوم کمتر غنی شده 20 درصد تابانده خواهد شد و اگر قرار باشد فرار هسته ای انجام دهد، ایران با کاهش ذخایر اکسید اورانیوم 20 درصد مواجه خواهد بود. با این حال انتظار می رود در چند سال آینده در رئاکتور تحقیقاتی تهران که یک رئاکتور کوچک است کمتر از 10 کیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم حدود 20 درصد تابانده شود. بنابراین انتظار نمی رود فرایند تابش گزینه ای عملی برای کاهش خطرات ناشی از اورانیوم حدود 20 درصد ایران باشد.

با این حال باید تذکر داده شود که اورانیوم کمتر غنی شده در مجتمع های سوختی قابل تبدیل است و اگر این مواد به شکل پودر اکسید اورانیوم بود این فرایند زمان بیشتری می برد. یک راه حل پیشنهادی برای ایران در قالب یک راه حل جامع می تواند مطرح کردن این پیشنهاد باشد که ایران کل ذخایر اورانیوم کمتر غنی شده حدود 20 درصد خود را در مجتمع های سوختی تولید کند. اما این روش نیز به طور کامل رضایت بخش نیست.

همچنین ایران و پنج بعلاوه یک متناوبا می توانند درباره میزان دسترسی به اورانیوم کمتر غنی شده حدود 20 درصد توافق کنند که این میزان به اورانیوم پنج درصد تبدیل شود یا به خارج از این کشور منتقل شود. درصورتیکه اورانیوم حدود 20 درصد غنی شده ایران به خارج از این کشور منتقل شود، تنها درصورتی به ایران بازگردانده می شود که طی یک فرایند تایید شده مشخص شود این اورانیوم برای تامین سوخت یک رئاکتور نیاز است.