جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
سیاست امنیتی مرکب برای اروپا
کلودیا میجور و کریستین مولینگ در مقالهای با عنوان “سیاست امنیتی مرکب برای اروپا؛ مقاومت، بازدارندگی، و دفاع به عنوان موضوعات اصلی” که در پایگاه اینترنتی اندیشکده امور امنیتی و بینالمللی آلمان (SWP) منتشر شد، نوشتند: بحران کنونی، نقاط ضعف عمده اتحادیه اروپا و دولتهای ناتو را برجسته میکند. این کشورها برای چنین شکلی از مخاصمه که ممکن است در آینده گریبانگیر اروپا شود، آماده نیستند.
ناتو و اتحادیه اروپا باید از فرصت استفاده کرده و یک “برنامه اقدام سیاست امنیتی مرکب” طراحی کنند. این برنامه اقدام باید به دو پرسش توجه کند. نخست اینکه رقبا میتوانند از کدام نقاط ضعف اتحادیه اروپا استفاده کنند؟ و دوم، اروپا چطور میتواند برای مقابله با این خطرات خود را آماده کند؟
ابزارهای غیرنظامی در بستر نظامی
ویژگی برجسته تدابیر مرکب، استفاده از ابزارهای غیرنظامی در مخاصمات خشونتآمیز است. در مخاصمات مرکب، نیروهای مسلح بدوا وسیلۀ توسل به زور نیستند، بلکه برای ارعاب مورد استفاده قرار میگیرند. در عوض، ابزارهای غیرمنظم به کار گرفته میشوند تا مخاصمه را به محلی بیاورند که توان نظامی رقبا تعیینکنندگی کمتری دارد.
در واقع این شیوه از نقطه ضعف رقیب بهرهبرداری میکند. در این راستا روسیه از ابزارهایی استفاده میکند که با ارزشهای اساسی اروپا در تعارض است، برای مثال اقلیتهای قومی را تحریک میکند. به عبارت دیگر از ارزشهای اروپاییها به عنوان ابزاری برای مقابله با خودشان استفاده میکند. به اینترتیب منطقه خاکستری میان مخاصمه و صلح گسترش مییابد.
خشونت هنوز ابزار اصلی است، اما به سادگی قابل انتساب به یکی از طرفین مخاصمه نیست و ویژگی نظامی قطعی هم ندارد. این ویژگی واکنش جامعه بینالمللی را با دشواری مواجه کرده و ممنوعیت توسل به زور را نادیده میگیرد.
چهار شکل آسیب پذیری
اتحادیه اروپا و کشورهای ناتو در چهار حوزه آسیبپذیر هستند:
تمامیت ارضی: احتمال مخاصمه نظامی میان اتحادیه اروپا/ناتو با دیگر بازیگران افزایش یافته است. یکی از دلایل این موضوع، ضعف نظامی است که خود ناتو نیز به آن اقرار کرده. به همین جهت سایر بازیگران ممکن است از این ضعف بهرهبردای کنند. دلیل دوم این است که اتحادیه اروپا و کشورهای ناتو به ندرت تعارضی را در مرزهایشان نادیده میگیرند.
انسجام سیاسی: بحران اوکراین نشان داد که اتحادیه اروپا و دولتهای ناتو تنها زمانی ذینفوذ هستند که با هم کار کنند. مذاکرات دوجانبه یا اقدامات فردی علیه روسیه بیثمر خواهد بود، اما اتحاد اروپاییها نقطه ضعف هم هست. در تعارض کنونی، اگرچه رفتار روسیه بر تمامی اروپا سایه انداخته، اما کشورهای شرق اروپا احساس تهدید بیشتری میکنند. اروپاییها زمانی میتوانند به صورت مشترک اقدام کنند که تحلیل مشترکی از مشکل و انوع پاسخها به آن داشته باشند.
مساله وابستگی جهانی: یکی از آسیبپذیریهای اصلی اروپا از وابستگی متقابل این بلوک ناشی میشود. کشورهای غربی در جریان جهانی شدن به شدت به زیرساختهای بینالمللی و گردش تجارت، سرمایه و نیروی انسانی وابسته شده اند.
آسیب پذیریهای داخلی جوامع باز: درس مهمی که اتحادیه اروپا و دولت های ناتو باید از بحران اوکراین بگیرند این است که احتمال تشدید بحران به دلیل عدم ثبات داخلی مانند تحریک اقلیتهای قومی بیشتر از حمله نظامی شرق است. بنابراین فضای اجتماعی در تدابیر احتیاطی امنیتی اهمیت بالایی دارد. کثرتگرایی جوامع اروپایی به این معناست که اجتماعات قومی و مذهبی بسیاری به صورت مشترک در یک فضای اجتماعی زندگی میکنند. اگر اجتماعاتی که ارزشهای ناسازگار دارند با یکدیگر اصطکاک پیدا کنند، حذف شوند یا اعضایشان دچار بحران هویت شوند، آسیبپذیری جامعه بالا میرود. چنین وضعیتی، هم زمینه ایجاد افراطگرایی داخلی را فراهم میکند و هم افراطگرایان خارجی را جلب مینماید.
به علاوه بنیانهای زندگی اجتماعی اروپا زمینه تهدید را در خود دارد. مالکیت خصوصی زیرساختها باعث میشود که با انگیزه سودآوری اداره شوند و در موقع بحران پاسخگو نباشند.
سه مساله راهنما
اتحادیه اروپا موضوع جنگ افزار مرکب را در دستورالعمل اجلاس دفاعی آتی در ژوئن 2015 قرار داده است. اروپا و ناتو برای شناسایی سیاست امنیتی مرکب کارآمد باید: 1. ابزارهای سیاست امنیتی کنونی یعنی مقاومت، بازدارندگی و دفاع را به صورت بهتری به یکدیگر مرتبط کنند؛ و 2. ترکیب سهم نظامی و غیرنظامی در این سه حوزه را مجددا تنظیم کنند.
مقاومت: جوامع باید توانمند شوند تا بهتر مقاومت کنند و پس از حملات متعددی که به ارزشها و زندگی روزمرهشان میشود، سریعا توان خود را بازیابند.
همچنین لازم است که اتحاد اجتماعی تقویت شود. به این منظور سیاستهای مهاجرتی، اقتصادی، اجتماعی، آموزشی باید به صورتی باشد که اقلیتها را در جامعه ادغام کند تا به سمت اغتشاش و تندروی تمایل پیدا نکنند. برای مثال این اقدام در بالکان با به کارگیری جوانان و فعال شدن رسانههای روسزبان ممکن میشود.
بازدارندگی: تعارض نظامی-به شکل جنگ مرسوم یا جنگ مرکب- کماکان خطری است که اروپاییها باید برایش آماده باشند. هدف بازدارندگی این است که رقبا خطر حمله را بیش از منافع پیشبینی شده ببینند و در نتیجه از حمله خودداری کنند. علاوه بر ابعاد سنتی بازدارندگی لازم است که ابزارهای غیرنظامی که سریعا از نقطه ضعف رقیب بهرهبرداری میکند نیز لحاظ شود.
دفاع: محتملترین سناریویی که ارتش باید خود را برای آن آماده کند، جایی میان دفاع و مدیریت بحران است. در اینجا ارتش آخرین حربه برای مواقع اضطراری است. کماکان استفاده از ابزارهای سیاسی و اقتصادی برای حفظ نظم بینالمللی از اولویت برخوردار است.
برنامه “اقدام سیاست امنیتی مرکب”
تدوین سیاست امنیتی مرکب بدوا وظیفه دولتهاست. با اینوجود دولتها غالبا از ابزارهای لازم برخوردار نیستند. به همین دلیل است که اروپا و دولتهای ناتو باید به همراه موسسات اروپایی برنامه اقدامی برای سیاست امنیتی مرکب تنظیم کنند. به این ترتیب اتحاد سیاسی لازم برای اقدام موفقیتآمیز نیز تضمین میشود.
بیفایده نیست اگر ابتدائا تحلیلی از نقاط ضعف اعضای اتحادیه و ناتو و دلایل آن صورت گیرد و نیز مشخص شود که عدم حمایت کافی ممکن است چه آسیبی به هر یک از دولتها وارد کند. در این صورت تمایل دولتها به حمایت متقابل و آمادگی برای بحرانهای آتی افزایش مییابد.
0 Comments