* عزیزالله حاتم زاده – دانشجوی دوره دکتری روابط بین الملل دانشگاه تهران

وجود تهدید مشترکی به نام داعش آنان را در این راه مصمم تر می کرد. با این حال، اختلافات مهمی هم بین دو طرف درباره بحران سوریه و نحوه مدیریت آن وجود دارد که همچنان هم تلاش های دو طرف را برای حل بحران تحت الشعاع قرار می دهد. در این گزارش، مهم ترین حوزه های اشتراک و اختلاف رویکردهای آمریکا و روسیه در سوریه بررسی می شوند.

اهمیت سوریه برای آمریکا

آمریکا در بحران سوریه سه سیاست اعلامی را دنبال کرده است: برکناری بشار اسد، مبارزه با داعش و دیگر گروه های تروریستی در سوریه، شناسایی و تقویت گروه های به اصطلاح میانه رو مخالف اسد. با این حال، این کشور در این سال ها با بی میلی و اکراه به مداخله در سوریه پرداخته است و به نظر می رسد که راهبرد مشخصی برای سوریه نداشته است.

از یک طرف این تفکر بین سیاستمداران و دستگاه های اطلاعاتی و اجرایی آمریکا وجود دارد که اساسا سوریه برای آمریکا ارزش راهبردی ندارد. از سوی دیگر، آمریکا واقعا گزینه مطلوبی ندارد. این کشور خواستار پیروزی به اصطلاح میانه روها در سوریه است، اما این موضوع در عمل غیرقابل تحقق است.

در عمل، سه نیرویی که قابلیت و توان پیروزی دارند عبارتند از دولت بشار اسد، داعش و القاعده که آمریکا با هر سه آنها مخالف است و خواستار نابودی آنان است. در چنین شرایطی آمریکایی ها واقعا نمی دانند که چه رویکردی در پیش بگیرند و تلاش آنها این است تا این سه گروه همه ضعیف باشند. حتی اعزام 50 نیروی ویژه به سوریه نیز که اخیرا با دستور اوباما انجام شد بیشتر با هدف اقناع منتقدان (اعم از منتقدان داخلی یا خارجی همچون عراق، ترکیه و عربستان) صورت گرفته است [1].

استفن والت در مقاله ای در مجله فارن پالیسی این سردرگمی و فقدان راهبرد آمریکا در سوریه را به خوبی تشریح می کند: “از زمان آغاز جنگ سوریه، واشنگتن بیهوده به دنبال اهدافی دشوار و متناقض بوده است. آمریکا می‌گوید اسد باید برود، اما نمی‌خواهد هیچ گروه جهادی‌ (تنها کسانی که واقعاً با اسد می‌جنگند) جانشین او شود. آمریکا می‌خواهد داعش را تضعیف و نابود کند، اما می‌خواهد گروه‌های در نبرد با داعش نظیر جبهه النصره موفق نشوند. آمریکا در مواجهه با داعش به رزمنده‌های کرد تکیه می‌کند، اما می‌خواهد از ترکیه هم کمک بگیرد و ترکیه با هر گامی که شاید آتش ناسیونالیسم کردی را شعله‌ور کند، مخالف است. در نتیجه، آمریکا بیهوده به دنبال شورشیانی سوری بوده است که قابل توجیه باشند (همان به اصطلاح «میانه‌رو»های غیرقابل کشف) و همچنان غیر از تعداد انگشت‌شماری پیدا نکرده است. غیر از خواست رفتن اسد، چشم‌انداز بلندمدت آمریکا برای سوریه هیچ وقت واضح نبوده است”[2].

واقعیت این است که در مقایسه با روسیه و ایران، آمریکا فاقد هرگونه منافع راهبردی در سوریه است و متاثر از همین مساله می توان گفت که نوعی سیاست “صبر و انتظار” را در پیش گرفته است.

اگرچه آمریکا همواره خواستار برکناری اسد بوده و در راستای تقویت سیاسی و نظامی مخالفان تلاش کرده است اما بخش اعظمی از نیروهای میدانی در جنگ داخلی سوریه که علیه بشار اسد می جنگند تحت نفوذ ایالات متحده نیستند، بلکه گروه های سلفی و مروجان بنیادگرایی هستند. نیروهایی غیرایدئولوژیکی که آمریکا از آنها حمایت می کند در حد گروه های محلی با توانی محدود هستند.

در عمل این گروه هایی مانند القاعده، احرارالشام و جیش الاسلام هستند که قدرت و نفوذ اصلی را در اختیار دارند و اینها گروه هایی هستند که آمریکا نمی خواهد با آنها وارد معامله شود. آمریکا تا کنون چندبار تلاش کرده است که گروه های به اصطلاح میانه رو را در موضع برتر قرار دهد، اما موفق نشده است. به همین دلیل چون به درستی نمی داند چه رویکردی را در پیش بگیرد، تصمیم گرفته است دست روسیه را باز بگذارد تا به بشار اسد در مقابله با این گروه ها کمک کند.

در واقع، آمریکا می خواهد این فرصت را به اسد بدهد و ببیند که آیا ارتش این کشور با کمک روسیه می تواند نابودی این گروه ها را محقق کند یا خیر؟ موضوعی که مقامات آمریکا چندان به آن خوشبین نیستند و معتقدند با گذشت یک سال روسیه و ارتش سوریه در موضع دشوارتری قرار خواهند گرفت و اتفاقی که برای شوروی در افغانستان افتاد، برای این کشور در سوریه تکرار خواهد شد[3].

اهمیت سوریه برای روسیه

در مقایسه با آمریکا، از یک طرف، سوریه برای روسیه از اهمیت راهبردی بسیاری برخوردار است و از طرف دیگر روسیه از فرصت پیش آمده در سوریه استفاده می کند تا به برخی اهداف کلان تر خود که لزوما ارتباطی با سوریه ندارند، دست یابد.

حضور نظامی این کشور در سوریه از چند جهت قابل توجیه است: روسیه منافع مهمی در سوریه به عنوان تنها کشور عرب متحد خود دارد و تصور می کند برای حفظ این منافع اسد باید در قدرت بماند. لذا اقدام به مداخله نظامی در این کشور نمود تا موازنه را به سود اسد تغییر دهد.

مساله دیگری که برای روسیه اهمیت اساسی دارد، مبارزه با رادیکالیسم مذهبی است که ریشه در مسائل و نگرانی های داخلی روسیه دارد. روسیه همچنین با حضور نظامی خود در سوریه ضمن اینکه می تواند قدرت نرم خود را به عنوان یک نیروی ثبات بخش افزایش دهد، قدرت چانه زنی خود را در برابر رقبای منطقه ای (ترکیه و عربستان) و بین المللی (غرب) خود تقویت می کند و از موضع بالاتری در مذاکرات برخوردار می شود[4].

هدف مهم دیگری که روسیه از حضور نظامی در سوریه دنبال می کند، القای این پیام است که روسیه از متحدان خود حمایت می کند. موضوعی که پوتین در دیدار با اخیر با مقام معظم رهبری نیز بر آن اذعان و اعلام کرد که روسیه به متحدان خود خیانت نمی کند. این مساله وقتی اهمیت می یابد که رویکرد این کشور با ایالات متحده مقایسه می شود. این مساله سران منطقه را درباره ائتلاف با روسیه یا آمریکا به فکر فرو خواهد برد[5].

برخی معتقدند این رویکرد حفظ متحدان در چارچوب راهبرد کلان پوتین بیشتر قابل فهم است. از این منظر، روسیه به رقابت خود با غرب اذعان دارد و تصور می کند جهان آینده متشکل از چند قطب آمریکا، چین و احتمالا اروپا خواهد بود. لذا روسیه برای اینکه بتواند در آینده در کنار این قدرت ها دارای نقش جهانی باشد، نیازمند متحدانی است که موضع ضدغربی داشته باشند تا به این طریق نفوذ جهانی خود را افزایش دهد. بر این اساس، حفظ بشار اسد به عنوان یک متحد برای روسیه اهمیت بسیاری دارد[6].

1-اشتراکات آمریکا و روسیه در سوریه

1-1- نابودی داعش به عنوان تهدید مشترک

با وجود اخلافاتی که دو طرف درباره نحوه مبارزه با داعش دارند، مهم ترین نقطه اشتراک روسیه و آمریکا در سوریه، لزوم مبارزه با این گروه تروریستی و نابودی آن به عنوان یک تهدید مشترک است. اگر چه آمریکا در این راه جلوتر از روسیه بود، اما مداخله نظامی این کشور در سوریه را در صورتی که در راستای مبارزه با داعش متمرکز باشد، مورد استقبال قرار داد.

دولت اوباما در آغاز تمایلی به مداخله نظامی برای مقابله با داعش نداشت، اما به تدریج در رویکرد خود تجدیدنظر کرد. بر این اساس، ظرف دو سال گذشته رویکرد آمریکا در قبال داعش متحول شده است و مبنای این تحول رویکردی است که بر تغییر سیاسی در عراق و ایجاد ائتلاف گسترده ای برای مبارزه با داعش تاکید دارد.

ایالات متحده در ابتدا داعش را به عنوان بخشی از تروریسم جهانی سلفی و جهادی در نظر می گرفت که منافع حیاتی آمریکا را در خارج تهدید می کند. آمریکا سپس تلاش کرد تا با حمایت متحدان منطقه ای خود و قدرت های جهانی ائتلافی برای مبارزه با داعش ایجاد کند. این کشور در مرحله سوم رویکرد خود ادعا کرد که داعش زاده شرایط ایجاد شده توسط دولت نوری المالکی است و هرگونه مبارزه جدی و موثر بلندمدت علیه این گروه نیازمند اصلاحات اقتصادی و سیاسی در عراق است.

در همه این مقاطع داعش به عنوان یک تهدید مهم و فزاینده که باید با آن به مقابله جدی پرداخت، نگریسته می شد. در این راستا، ایالات متحده 1. ائتلافی علیه داعش ایجاد کرد تا مناطق حضور داعش را ناامن کند و از کسانی که علیه آن می جنگند، حمایت کند. 2. مانع پیوستن ستیزه جویان خارجی به این گروه شود. 3. دسترسی این گروه را به منابع مالی قطع کند. 4. کمک های بشردوستانه برای قربانیان آن فراهم سازد. و 5. مانع تبلیغات آن شود و تصور آن را به عنوان یک ایده جذاب بر هم بزند[7].

مبارزه با داعش در سوریه نیز در امتداد همین رویکرد بوده و آمریکا سیاست اعلامی مشابهی را برای مقابله با داعش در سوریه در پیش گرفته است.

اگرچه در ابتدا تصور غالب این بود که آمریکا به دلیل فاصله جغرافیایی از منطقه بحران چندان از ناحیه داعش تهدید نخواهد شد، اما با وقوع حملات پاریس نگرانی آمریکایی ها نیز در این زمینه افزایش یافت. به ویژه که بعد از این حملات، داعش با انتشار ویدئوهایی آمریکا را به انجام حملات تروریستی تهدید کرد. فعالیت های اطلاعاتی و قانونگذاری اخیر در این کشور نشان می دهد که نه تنها آمریکا در برابر داعش امن نیست، بلکه احتمال وقوع حملاتی مانند حملات پاریس در این کشور افزایش یافته است. در دو سال گذشته بیش از 70 تن در این کشور در ارتباط با داعش دستگیر شده اند [8].

در سال های اخیر مبارزه با داعش در هر نقطه ای از اهمیت فزاینده ای برای آمریکا برخوردار بوده است. همانند آمریکا، روسیه نیز مبارزه با داعش را از اولویت های مهم راهبردی خود می داند. روسیه هم بیم از افراط گرایان داخلی دارد و هم نگران بازگشت داعشی ها تبعه کشورهای همسایه خود است، از این رو این تهدید برای روسیه حتی نسبت به آمریکا بیشتر است.

تعداد زیادی از جنگجویانی که به داعش پیوسته اند، از جمهوری های سابق شوروی از منطقه قفقاز شمالی (روسیه) و از چچن، داغستان، اینگوش، کاباردین- بالکار، قراچای- چرکس و آدیگئا هستند. داعش، قفقاز را در نقشه خود گنجانده است و مبارزه با روسیه را آغاز کرده است. به نظر می رسد که قفقاز شمالی و آسیای مرکزی بعد از عراق و سوریه نقاط حساس حضور داعش خواهند بود[9].

دیمیتری مدودف، نخست وزیر روسیه در پاسخ به انتقادات از مداخله نظامی این کشور در سوریه با اشاره به تهدید داعش برای روسیه اعلام کرد که هدف عملیات نظامی روسیه حفظ بشار اسد در قدرت نیست، بلکه مقابله با تهدید داعش است. او اعلام کرد که آنچه برای ما مهم است جلوگیری از سلطه داعش بر سوریه است[10].

بنابراین، هنگامی که روسیه تصمیم خود را برای مبارزه با داعش به طور جدی اعلام کرد از سوی آمریکا مورد استقبال قرار گرفت. جان کری وزیر خارجه آمریکا در 22 سپتامبر سال جاری ضمن استقبال از پیوستن روسیه به نبرد ضد داعش گفت:” ما توافق داریم که هر دو کشور (روسیه و آمریکا) سوریه ای باثبات، صلح آمیز و سکولار در تمامیت آن را می خواهیم که به حاکمیت آن احترام گذاشته شود. ما هر دو می خواهیم که شاهد نابودی، شکست و از بین رفتن داعش باشیم”[11].

اوباما نیز در سخنرانی خود در دیدار با نیروهای مسلح در 11 سپتامبر 2015 با اشاره به لزوم مقابله با داعش گفت: “خبر خوش این است که روس ها نیز در این مورد با ما نگرانی های مشترکی در مورد داعش و نیروهای تندرو دارند. پس با وجود اختلافات میان ما و روسیه بر سر موضوعاتی مانند اوکراین، مساله سوریه باعث ایجاد تفاهماتی بین ما شده است”[12].

حملات روسیه در سوریه ابتدا با مخالفت آمریکا مواجه شد، زیرا آنان معتقد بودند که این حملات در راستای مبارزه با داعش نیست و بیشتر با هدف تضعیف مخالفان بشار اسد صورت می گیرد. با این حال، مبارزه با داعش مهم ترین حوزه ای است که دو طرف درباره آن توافق و همکاری دارند.

علاوه بر این، به نظر می رسد آمریکا و روسیه درباره دو موضوع دیگر در بحران سوریه اتفاق نظر داشته باشند: اول تاکید بر حفظ یکپارچگی و تمامیت ارضی سوریه و دیگری، لزوم راه حل سیاسی برای حل بحران سوریه.

1-2- سوریه؛ کشوری واحد

اگرچه در آمریکا برخی از ایده تقسیم سوریه به کنفدراسیون های مستقل حمایت می کنند که بر اساس آن ایجاد این مناطق مستقل می تواند زمینه را برای ایجاد نیرویی که بتواند علیه داعش و اسد بجنگد، فراهم می کند[13]، اما چه آمریکا و چه سایر طرف های حاضر در مذاکرات وین درباره سوریه به اتفاق از تمامیت و یکپارچگی سوریه حمایت کردند و در بند اول بیانیه نهایی این نشست آمد:” وحدت، استقلال، تمامیت ارضی و خصلت سکولار سوریه حیاتی است”[14].

تاکید بر حفظ تمامیت ارضی سوریه در مواضع دو طرف نیز قابل مشاهده است. پوتین با تاکید بر حفظ تمامیت ارضی سوریه، یکی از اهداف کلیدی حملات هوایی ضدتروریستی کشورش در سوریه را حفظ تمامیت ارضی این کشور عنوان کرد. [15].

مارک تونر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز ماه گذشته در واکنش به تحرکات گروه کرد اتحادیه دموکراتیک خلق درباره ایجاد منطقه خودمختار در سوریه، ضمن هشدار به هرگونه اقدامی در این راستا گفت: “ما نمی خواهیم آنها نوعی منطقه نیمه خودمختار برای خود ایجاد کنند. ما همچنان به حفظ وحدت و انسجام، و تمامیت ارضی سوریه پایبند هستیم و تلاش های خود را روی پیشبرد انتقال سیاسی قدرت از طریق مذاکره متمرکز کرده ایم”. او افزود هر منطقه ای که از کنترل داعش آزاد می شود، باید دوباره به خاک سوریه ملحق شود تا آوارگان بتوانند به خانه های شان بازگردند[16].

1-3- تاکید بر راه حل سیاسی درباره بحران سوریه

با وجود اختلافاتی که دو طرف در موضوعات مختلف در سوریه دارند، روسیه و آمریکا همواره بر ضرورت حل بحران سوریه از طریق سیاسی تاکید کرده اند. کری پس از نشست وین در این زمینه گفت:”تمامی طرف ها نبود راه حل نظامی را پذیرفته اند و بر پیشبرد راه حل سیاسی بر اساس گفتگوهای ژنو تاکید دارند. ایران، روسیه، آمریکا، آلمان و اتحادیه اروپا درباره راه حل سیاسی توافق دارند”[17].

در همین راستا، پوتین و اوباما در دیدار خود در حاشیه نشست سران درباره تغییرات آب و هوایی که به تازگی در پاریس برگزار شد بار دیگر بر توافق دو کشور برای حل و فصل بحران روسیه از طریق سیاسی تاکید کردند[18].

با این حال، اگرچه درباره حل بحران از طریق سیاسی بین دو طرف توافق وجود دارد، اما درباره نحوه تحقق آن اختلافات زیادی وجود دارد. در واقع، اختلافات دو طرف از همین جا نمایان می شود. موضوعات مهمی مانند اینکه سرنوشت اسد چگونه باشد؟ اولویت در سوریه باید مبارزه با داعش باشد یا تعیین تکلیف بشار اسد؟ و آیا تفاوتی بین مخالفان بشار اسد و داعش وجود دارد؟ از جمله مهم ترین مسائلی هستند که آمریکا و روسیه درباره آن اختلاف دارند.

2- اختلافات

از آغاز بحران سوریه، آمریکا و روسیه درباره ماهیت این بحران و نحوه حل آن اختلافات مهمی داشته اند. اگرچه تا کنون تلاش های زیادی برای برطرف کردن این اختلافات صورت گرفته و هنوز هم مذاکرات در این راستا در جریان است، اما این اختلافات هنوز به قوت خود باقی است.

2-1- سرنوشت بشار اسد

بدون تردید مهم ترین نقطه اختلاف آمریکا و روسیه درباره بحران سوریه که تمامی تلاش ها برای نزدیک شدن مواضع دو طرف و افزایش همکاری آنان در سوریه را با چالش مواجه کرده، سرنوشت بشار اسد رئیس جمهوری قانونی سوریه است. در حالی که آمریکا همواره بر لزوم کناره گیری اسد از قدرت تاکید کرده، روسیه معتقد است که اسد رئیس جمهور قانونی این کشور است و مردم سوریه باید درباره وی تصمیم بگیرند.

اختلاف دو طرف در این زمینه صرفا به منافع و موضع گیری های آنان مرتبط نیست، بلکه تا حدودی نشات گرفته از هویت متفاوت و درک آنان از نظام بین المللی مطلوب شان، مربوط می شود. برای آمریکا، برکناری اسد کلید حل بحران سوریه است. اما برای روسیه، اسد متحدی است که نماینده قانونی کشور خود است و طبق اصل وستفالیایی حاکمیت، هیچ قدرت خارجی حق برکناری وی را ندارد. [19]، [20] و [21].

آمریکا تلاش زیادی کرد تا روسیه را متقاعد کند که کلید حل بحران سوریه کناره گیری بشار اسد از قدرت است. اما اختلاف دو طرف همچنان ادامه دارد. پس از پایان مذاکرات وین، کری و سرگی لاوروف، وزیران خارجه دو کشور در یک کنفرانس خبری بار دیگر رویکرد متفاوت خود به این مساله را نشان دادند. کری اعلام کرد که “آمریکا و متحدانش در ائتلاف بر این عقیده هستند که بشار اسد باید از قدرت کنار برود تا سوریه در مقابل افراطیون متحد شود”. در مقابل، سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه گفت:” ما به هیچ توافقی درباره آینده اسد دست پیدا نکردیم. این مردم سوریه هستند که باید در این مورد تصمیم گیری کنند”[22].

حالا با تحولات میدانی اخیر که موازنه را به سود بشار اسد تغییر داده و همچنین تمایل کشورهای اروپایی به رویکرد روسیه در قبال اسد، به نظر می رسد این آمریکا باشد که به تدریج مواضع خود را درباره بشار اسد تعدیل کند و دیگر از کناره گیری فوری وی از قدرت سخنی به میان نیاورد. در مجموع، در شرایط کنونی دو طرف پذیرفته اند که در این باره اختلاف دارند و تلاش می کنند تا همکاری خود را در زمینه های دیگر تقویت کنند.

2-2-اولویت کدام است: شکست داعش یا تعیین سرنوشت اسد؟

مورد دیگری که دو طرف درباره آن اختلاف نظر دارند این است که اولویت اصلی در بحران سوریه باید چه چیزی باشد. در این زمینه، آمریکا از یک سو تحت فشار نیروهای وابسته به خود همچون گروه موسوم به ارتش آزاد سوریه قرار دارد که اولویت اصلی را برکناری اسد می دانند و نه مبارزه با داعش. از سوی دیگر، آمریکا تصور می کند که می تواند با رفتن بشار اسد ساختار سیاسی و نهادهای دولتی این کشور را حفظ نماید و در نتیجه مدیریت بحران و مقابله با داعش پس از آن آسان تر می شود[23].

این در حالی است که در خاورمیانه نمی توان این دو را از یکدیگر جدا کرد. تجربه عراق پس از صدام و لیبی پس از قذافی به خوبی نشان داد که با کنار رفتن این افراد از قدرت، سازمان ها و نهادهای ساخته آنان نیز عملا فرو می پاشد.

روس ها با همین منطق و با استناد به شرایط لیبی با آمریکا مخالفت می کنند و معتقدند قبل از هر چیز باید موقعیت بشار اسد و دولت سوریه تثبیت و تقویت شود تا هم قدرت مبارزه با داعش را داشته باشد و هم پس از آن امکان گذار دموکراتیک و از طریق انتخابات فراهم شود.

2-3- اختلاف نظر درباره ماهیت مخالفان بشار اسد

در حالی که آمریکا از آغاز بین مخالفان مسلح بشار اسد تفکیک قائل شد و عده ای را با عنوان میانه رو تطهیر و از آنان حمایت مالی و تسلیحاتی می کرد، از دید روسیه این گروه ها همگی ماهیت تروریستی دارند و باید با آنان مقابله کرد.

در همین زمینه، اوباما در نشست مطبوعاتی خود در کاخ سفید در تاریخ 2 اکتبر 2015 گفت: “من به پوتین تاکید کردم که روسیه، ایالات متحده و دیگر کشورهای دنیا در مورد از بین بردن داعش اشتراک نظر دارند. اما او تفاوتی میان داعش و گروه های میانه رو مخالف بشار اسد قائل نیست. از نظر او، همه اینها تروریست هستند… ایالات متحده با نظریه روسیه در مورد تروریست بودن تمامی مخالفان اسد، مخالف است. ما معتقدیم این دیدگاه به جذب جنگجویان خارجی کمک خواهد کرد “[24].

کری نیز در مصاحبه با شبکه ان.پی.آر ضمن انتقاد از این رویکرد روسیه گفت “واقعیت آن است که بشار اسد تمامی مخالفان خود را تروریست می نامد و این طرز تلقی در حملات روسیه نیز قابل مشاهده است”[24].

در همین حال به نظر می رسد که روسیه به تدریج پذیرفته است که برخی گروه ها مانند گروه موسوم به ارتش آزاد سوریه را از دیگران تفکیک کند. مقامات روسیه در هفته های اخیر اعلام کرده اند که برخی حملات خود را در هماهنگی این گروه و با استفاده از اطلاعاتی که آنان در اختیارشان قرار داده اند، انجام می دهند. در حال حاضر تلاش هایی برای هماهنگ کردن فهرست گروه های تروریستی مدنظر دوطرف صورت می گیرد، اما همچنان اختلافاتی در این زمینه وجود دارد.

نتیجه گیری

برخلاف انتظارات برخی، سوریه به عرصه منازعه روسیه و آمریکا تبدیل نشد. با تقویت موضع اسد در داخل سوریه و همچنین حمایت ضمنی دولت های اروپایی از وی و چشم پوشی از تاکیدات قبلی مبنی بر کناره گیری وی از قدرت، به نظر می رسد که آمریکا نیز ناچار به پذیرش این واقعیت های میدانی خواهد بود و تا حدودی رویکرد خود را درباره برکناری اسد تعدیل خواهد نمود. هرچند این کشور همچنان خواستار کناره گیری او از قدرت است.

در طرف مقابل، روسیه نیز به نظر می رسد که به تدریج برخلاف رویکرد اولیه خود که همه مخالفان اسد را تروریست تلقی می کرد، بخشی از مخالفان وی را که همان به اصطلاح میانه روهای مدنظر آمریکا هستند، به رسمیت می شناسد و با توجه به این دو مولفه می توان گفت به تدریج شاهد کمرنگ شدن اختلافات دو طرف درباره سوریه خواهیم بود.

* نظرات نویسنده بازتاب دیدگاه شورای راهبردی روابط خارجی نیست.

منابع:

1-Landis, Joshua(2015), “US in stupor, doesn’t know what to do or even what it wants in Syria”, available at: https://www.rt.com/shows/sophieco/321020-syrian-peace-talk-conflict/

2- استفن والت، “اوباما استراتژیست بهتری است یا پوتین؟”، قابل دسترسی در :

http://khabaronline.ir/detail/469997/World/americas

3-Landis, Ibid

• ناصر هادیان، مصاحبه با خبرآنلاین، قابل دسترسی در: http://www.khabaronline.ir/detail/486008/World/diplomacy

5-Pakhomov, Nikolay(2015),” What Does Russia Really Want in Syria”?, available at: http://nationalinterest.org/feature/what-does-russia-really-want-syria-14375

6-Speck ,Ulrich(2015), “What Does Putin Want in Syria?”, available at: http://www.the-american-interest.com/2015/10/09/what-does-putin-want-in-syria/

7- Lynch III, Thomas .F(2015),” The U.S. Military and Countering ISIS”, available at: http://www.mei.edu/content/article/us-military-and-countering-isis

8- Gorka, Sebastian and Gorka, Katharine C.(2015),” Yes, the ISIS threat to America is very real”, available at:   http://nypost.com/2015/11/18/yes-the-isis-threat-to-america-is-very-real/

9- Shengelia, Giorgi(2014), “Islamic extremism in former Soviet Countries, Case of Abu Omar Al Shishani (Tarkhan Batirashvili) and ISIL threats to Vladimir Putin”, available at:   http://globalpublicpolicywatch.org/2014/11/24/islamic-extremism-in-former-soviet-countries-case-of-abu-omar-al-shishani-tarkhan-batirashvili-and-isil-threats-to-vladimir-putin/

10-http://tribune.com.pk/story/974532/russias-aim-in-syria-is-defeat-of-islamic-state-not-prop-up-assad-russian-pm/

11-http://www.al-monitor.com/pulse/hi/originals/2015/09/us-russia-syria-common-ground-kurdistan.html

12- عرب، مریم (1394)، “مقایسه مواضع روسیه و آمریکا قبل و بعد از کنفرانس وین”، مرکز تحقیقات استراتژیک، ص 2، قابل دسترسی در :

http://www.csr.ir/Departments.aspx?lng=fa&abtid=06&&depid=44&&semid=3041

13- 3 strategies to address the Syrian civil war, available at:   http://www.brookings.edu/blogs/brookings-now/posts/2015/11/3-strategies-for-the-syrian-civil-war

14-Final declaration on the results of the Syria Talks in Vienna as agreed by participants, available at: http://eeas.europa.eu/statements-eeas/2015/151030_06.htm

15-http://www.presstv.ir/DetailFa/2015/10/03/431733/Russia-France-Syria-putin-merkel

16-http://www.state.gov/r/pa/prs/dpb/2015/11/249394.htm

17- عرب، همان، ص10

18-http://www.presstv.ir/DetailFa/2015/11/30/439761/Russia-US-Putin-Obama-Paris-climate-summit

19-Landis,Ibid

20- Aleksashenko, Sergey(2015),” A three-sided disaster: The American, Russian, and Iranian strategic triangle in Syria”, available at: http://www.brookings.edu/blogs/order-from-chaos/posts/2015/10/16-us-russia-iran-syrian-interests-aleksashenko

21- Bershidsky, Leonid(2015), “Why Russia and the U.S. Disagree on Syria”, available at:  http://www.bloombergview.com/articles/2015-09-16/why-russia-and-the-u-s-disagree-on-syria

22- عرب، همان، ص 11

23- Landis, Ibid

24- عرب، همان، ص5

25- همان، ص8