چارلز فرگوسن در تحلیلی که در پایگاه اینترنتی فدراسیون دانشمندان آمریکایی منتشر شد، نوشت: مهم تر این که فکر می کنم منطق خبرگزاری رسمی کره شمالی (KCNA) برای انجام این آزمایش شایسته توجه است. در این بیانیه آمده است که “این آزمایش اقدامی برای دفاع از خود است که کره شمالی انجام داده تا با قاطعیت از استقلال حاکمیت کشور و حق حیاتی ملت در برابر تهدید هسته ای رو به افزایش و ارعاب نیروهای مخاصم تحت رهبری آمریکا حفاظت کند و به شکل معتبری صلح در شبه جزیره کره و امنیت منطقه را حفظ کند.”

با توجه به اینکه دو بار در کره شمالی بوده ام ( نوامبر 2000 و نوامبر 2011) و با افراد سیاسی و فنی در آنجا گفت و کرده ام، بر این باورم که وقتی آنها می گویند معتقدند آمریکا سیاست خصمانه ای در برابر کشورشان دارد، در این باره صادق هستند. در کل جنگ کره باید با یک معاهده صلح خاتمه یابد. آمریکا و جمهوری کره (کره جنوبی) سالانه رزمایش هایی برگزار می کنند که ظاهرا برای کره شمالی تهدید کننده است، در حالی که آمریکا و کره جنوبی می گویند این اقدامات نظامی را در راستای آمادگی برای دفاع در یک جنگ احتمالی با کره شمالی و یا پیشگیری از وقوع چنین جنگی انجام می دهند. در واقع در هر دو سوی منطقه غیرنظامی شده شبه جزیره کره هراس زیادی حکمفرماست.

ادعای کره شمالی درباره بمب هیدروژنی جدای از اینکه خودنمایی در برابر آمریکا، کره جنوبی و ژاپن محسوب می شود، از منظر نظامی به دلیل قدرت انفجاری بالاتر آن باعث نگرانی است. اما تقریبا تمامی گزارش های خبری، تحلیل های کارشناسی و بیانیه های کاخ سفید و کره جنوبی این ادعا را کم ارزش دانسته اند.

در عوض در اخبار و مقالات عنوان شده که ممکن است کره شمالی یک ابزار شکافت پذیر تقویت شده را آزمایش کرده باشد. چنین ابزاری از واکنش زنجیره شکافت مواد شکافت پذیر استفاده می کند که دقیقا پیش از انفجار به هسته توخالی بمب تزریق می شود. در حالی که واکنش همجوشانی بازده انفجار را تا حدودی افزایش می دهد؛ هدف اصلی این واکنش آزادسازی تعداد بالایی نوترون است که باعث واکنش های شکافت بیشتری می شود.

آیا این به معنای آن است که بازده انفجار بمب به دلیل این واکنش های شکافت افزوده  به شدت افزایش می یابد؟ بله؛ در صورتی که مقدار مواد شکافت پذیر در مقیاس یک بمب شکافت پذیر غیر تقویت شده باشد. اما اگر میزان مواد کمتر از این اندازه باشد، پاسخ خیر خواهد بود.

در هر دو مورد استفاده کلی از مواد شکافت پذیر در یک ابزار تقویت شده بسیار کارآمدتر از ابزار تقویت نشده ای است که در آن مقدار یا درصد بیشتری از مواد شکافت پذیر همجوشانی پیدا کرده اند. این بازده افزوده همچنین ناشی از این واقعیت است که نوترون های بیشتر از انرژی بسیار بالاتری برخوردارند و به سرعت باعث واکنش های گداخت بیشتر پیش از آن می شوند که بمب ظرف چند میکرو ثانیه منفجر شود.

در صورتی که کره شمالی به بازده انفجاری بسیار بالاتر برای هر بمب نیازی نداشته و به بازده های انفجاری متوسط راضی باشد، می تواند از مواد شکافت پذیر در دسترس خود استفاده بسیار کارآمدتری کند و تعداد بیشتری بمب با وزن کمتر داشته باشد. این بمب ها برای کار گذاشتن بر روی موشک های بالستیک بسیار مناسب تر هستند. هرچه خرج (کلاهک) موشک بالستیک سبک تر باشد، موشک با میزان معینی نیروی رانش، می تواند بمب را به اهداف دورتری برساند.

از منظر نظامی: آیا این باعث نگرانی است؟

به عقیده من یک بمب شکافت تقویت شده می تواند حتی بیشتر از یک بمب گرماهسته ای باعث نگرانی باشد. اگر کره شمالی در نهایت یک بمب گرماهسته ای واقعی تولید کند، احتمالا این نوع بمب نیز با پیشرفت بیشتر می تواند برای کارگذاشتن روی موشک بالستیک مناسب شود.

یک بمب شکافت تقویت شده به تنهایی به معنای این است که کره شمالی به خوبی در مسیر ساخت بمب های هسته ای قرار دارد که برای کارگذاشتن روی موشک های بالستیک به قدر کافی کوچک و سبک هستند.

اگر این درست باشد، کره شمالی از تسلیحات هسته ای برخوردار خواهد بود که به لحاط نظامی کارآیی واقعی دارند. کره شمالی برای آنکه یک تهدید هسته ای نظامی واقعی محسوب شود، نیازی به انفجارهای هسته ای با قدرت بسیار بالا ندارد، زیرا شهرهایی مانند سئول و توکیو مناطق وسیعی هستند و بنابراین می توانند اهداف آسانی حتی برای موشک هایی باشند که خیلی دقیق نیستند. اما نکته مهم تر این است که سلاح هسته ای باید به قدر کافی سبک باشد که بتواند توسط موشک به فواصل دورتری حمل شود تا در نهایت با استفاده از یک موشک دوربرد به این اهداف و اهداف دیگری نظیر آمریکا برسد. بر عکس اگر کره شمالی فقط از بمب های بزرگ و سنگین برخوردار باشد، برای پرتاب آنها به اهدافش با مشکلات بیشتری روبرو خواهد بود، مگر اینکه تلاش کند به صورت قاچاقی این بمب های سنگین را به کره جنوبی یا ژاپن حمل کند.

نبود اطمینان درباره برنامه تسلیحات هسته ای کره شمالی قابل توجه و ممکن است با وجود هواپیماهایی که آمریکا در نزدیکی کره شمالی به پرواز درآورد تا هر گونه نشت عناصر رادیواکتیو یا دیگر شواهد فیزیکی را از مکان آزمایش جمع آوری و شناسایی کنند، هرگز به طور کامل متوجه نشویم که کره دقیقا چه چیزی را آزمایش کرد.

در هر حال فکر می کنم اشاره به برخی ابهامات مطرح شده در خبرهای مختلف در این باره ارزشمند باشد. در برخی گزارش های خبری این تردید مطرح شده بود که آیا کره شمالی می تواند تریتیومی تولید کند که برای یک ابزار شکافت تقویت شده مورد نیاز است. در سپتامبر گذشته دیوید آلبرایت و سرینا کلهرورگانتینی در موسسه علوم و امنیت بین الملل در گزارشی نوشتند که راکتور یونگ بیون برای تولید ایزوتوپ ها ایده آل نیست.

آنها خاطر نشان کردند که کره شمالی به عنوان بخشی از برنامه نوسازی یونگ بیون ظاهرا کانال های ضد اشعه ای را در هسته راکتور نصب (یا آنها را نوسازی) کرده است. این کانال ها برای ساخت انواع مختلفی از ایزوتوپ ها احتمالا برای اهداف غیرنظامی یا نظامی استفاده می شوند. آنها همچنین گفتند که گرچه شواهدی قطعی درباره این تولید وجود ندارد، اما در این کانال های ضد اشعه می توان تریتیوم تولید کرد.

نیویورک تایمز نیز صرفا به این نکته اشاره کرد که تریتیوم برای تقویت به کار برده می شود، اما به دوتریم اشاره ای نکرد. واکنش همجوشانی دوتریم و تریتیوم ساده ترین واکنش همجوشانی است، در حالی که بسیار چالشی است. گزارش این روزنامه همچنین این برداشت را به خواننده می دهد که تقویت فقط در راستای افزایش بازده انفجاری است، اما درباره نکته مهم استفاده کارآمد از ماده شکافت پذیر برای کاهش اساسی وزن کلی بمب حرفی به میان نیاورد.

یک روز پیش از این آزمایش هسته ای ژوزف برمودز مقاله ای را برای وب سایت غیر دولتی 38North (وابسته به موسسه آمریکا-کره در دانشکده مطالعات بین الملل پیشرفته) درباره برنامه زیردریایی مجهز به موشک بالستیک کره شمالی منتشر کرد. او ارزیابی کرد که ظاهرا گزارش ها درباره آزمایش پرتاب موشک بالستیک  Bukkeukseong-1مستقر بر روی زیردریایی در تاریخ 21 دسامبر 2015 با تصاویر ماهواره ای جدید حمایت می شود.

این تصاویر همچنین نشان می دهد که کره شمالی با وجود گزارش ها درباره آزمایش شکست خورده در اواخر سال 2015 همچنان به برنامه توسعه موشک های بالستیک ادامه می دهد.

از این جا به کجا می رویم؟

این نوشتار را با تاکید بر اینکه آمریکا باید حتی سخت تر از گذشته برای اطمینان دادن به متحدانی نظیر ژاپن و کره جنوبی تلاش کند، به پایان می رسانم. اوایل سال گذشته در مقاله ای نوشتم که کره جنوبی چطور می تواند به سادگی تسلیحات هسته ای بسازد و از آمریکا خواستم از رخ دادن چنین اتفاقی پیشگیری کند. همان طور که پروفسور مارتین هلمن از دانشگاه استنفورد اخیرا در وبلاگش نوشته است هر اندازه هم که آمریکا کیم جونگ ایل را فردی نامطلوب در نظر بگیرد، لازم است به جای تلاش بیهوده برای از بین بردن نظام او یاد بگیریم چطور در کنار این نظام زندگی کنیم. همان طور که دکتر زیگفرید هکر اشاره می کند چنین رویکردی باعث شده با کشور بی ثباتی که دارای یک زرادخانه است، روبرو باشیم. دیوانگی به معنای تکرار مکرر یک اشتباه در حالی است که انتظار نتیجه متفاوتی از آن تکرار را داشته باشیم. آیا وقت آن نرسیده که راه جدیدی را آزمایش کنیم؟