نواف عبید در تحلیلی که مرکز علم و امور بین المللی بلفر منتشر کرد، نوشت: این بدان خاطر است که «دکترین اوباما» مستقیما با «دکترین سلمان» که پادشاهی عربستان برای برقراری صلح و اندکی ثبات در منطقه خاورمیانه ارائه کرده است، مغایرت دارد.

هر چند که سعودی ها و متحدان‌شان از پشتیبانی و حمایت آمریکا سود زیادی می برند، واشنگتن نیز در صورت فاصله گرفتن از موضع سعودی ها، چیزهای زیادی از دست می دهد. همچنانکه از زمان پایان جنگ جهانی دوم، نفوذ و موضع آمریکا در جهان عرب تا حد زیادی به رابطه ویژه این کشور با پادشاهی عربستان، وابسته بوده است.

رئیس جمهور اوباما دکترین خود را در اولین مبارزات انتخاباتی خود بیان کرد و گفته بود که «ایالات متحده آمریکا نمی تواند ارتش خود را برای حل مسائل بشری به کار گیرد». در واقع این دکترین بسیاری از تصمیم‌های سال های اخیر اوباما را در خصوص مسائل منطقه ای و بین المللی توجیه می کند، از جمله امتناع اوباما از برکناری اسد پس از آنکه سوریه از «خط قرمز» وی گذشت، تسلیم در برابر برنامه های منطقه ای ایران و توافق هسته ای با این کشور، خودداری از تحت فشار گذاشتن اسرائیل در موضوع فلسطین و در نهایت بی تفاوتی به خطر داعش با این توجیه که این گروه «تهدیدی برای موجودیت آمریکا نیست».

با این حال، همانطور که مقاله گولدنبرگ تصریح می کند، دکترین اوباما نه تنها تردید شدید رئیس جمهور اوباما را برای مداخله نظامی آمریکا نشان می دهد، بلکه غفلت وی از جهان عرب و حمایت آشکار کنونی وی را از ایران قدرتمند ترسیم می کند.

دکترین سلمان بهترین نمونه برای نشان دادن جهان بینی کاملا متضاد با دکترین اوباماست. رهبر عربستان معتقد است که اسد باید از سوریه کنار برود، جلوی ایران گرفته شود و شبه نظامیان شیعه عراق، سوریه، لبنان و یمن گروه های تروریستی قلمداد و نابود شوند.

محور کانونی اختلافات دکترین مورد ادعای عربستان با دکترین اوباما در این است که از نگاه مقامات ریاض، ایران در مقابل عربستان است و اصرار اوباما مبنی بر «شریک شدن» عربستان و ایران در منطقه، پوچ و بی اساس است.

سه عنصر در دکترین سلمان وجود دارد که باید به آن توجه شود؛ اولا، در پی عقب نشینی فزاینده رهبری آمریکا از منطقه که در اثر دکترین اوباما ایجاد شده است، دکترین سلمان از فوریت راهبردی ناشی شده است. ثانیا، از دیدگاه ملک سلمان، وی قصد ندارد به مخالفان فکری‌اش در منطقه فرصت ترقی دهد. در نهایت، دکترین سلمان مورد حمایت وسیع ارتش عربستان سعودی، سیاست دولتی و اتحادیه عرب است.

در واقع، هنگامی که از نزدیک به اقدامات عربستان سعودی و متحدان آن در مقابله با آشوب منطقه ای نگاه کنیم می توان دید که دکترین اوباما دست آمریکا را از ائتلاف عربستان کوتاه می کند.

توسعه نظامی عربستان در پنج سال اخیر بی سابقه است. این کشور تاکنون بیش از 150 میلیارد دلار به خرید تسلیحات پیشرفته اختصاص داده و قرار است که این رقم در پنج سال آینده 100 میلیارد دلار افزایش یابد.

ارتش عربستان و نیروهای متحد آن عملیات های فراوانی را در این منطقه انجام می دهند و اعزام نیرو به بحرین در سال 2011 و جنگ فعلی در یمن از جمله آنهاست. علاوه بر این، نیروهای هوایی عربستان سعودی و بعضی از متحدان عربی این کشور، در سوریه نیز فعال شده اند و این اقدامات ممکن است در آینده در عراق هم انجام شود.

از سوی دیگر از نگاه عربستان، قیام های عربی که دولت اوباما چندان به آن توجه نداشت، اما به طور ضمنی از آن حمایت می کرد، به یک فاجعه تمام عیار تبدیل شد. در جریان این وقایع، دکترین اوباما دوره عدم مداخله ارتش آمریکا در خاورمیانه را سپری می کرد. این سیاست به افزایش خونریزی و آشوب منجر شد و برای پر کردن این خلاء مرگبار، عربستان و متحدان وی مجبور شدند تا گامی برداشته و در منطقه ای که از ضایعه افول دولت ها و داعش در رنج بود، به برقراری نظم بپردازد.

با این حال، دوره ریاست جمهوری اوباما تقریبا رو به اتمام است و خوشبختانه، دولت جدید رویکردی واقع گرایانه و مثبت از نقش حیاتی آمریکا در حفظ ثبات در مهمترین منطقه راهبردی جهان در پیش خواهد گرفت.

نقد و تحلیل

به رغم نگاه بدبینانه نویسنده به وضعیت کنونی روابط آمریکا و عربستان باید گفت که هرچند تعارض‌های تاکتیکی میان سیاست های منطقه ای اوباما و ملک سلمان تشدید شده است، اما دو طرف همچنان در بسیاری از موضوعات راهبردی دارای اشتراک منافع هستند. وجود این منافع مشترک که تحقق آن در گرو ادامه همکاری های منطقه ای آمریکا و عربستان است، مانع از آن خواهد شد که دکترین طرفین به صورت مستقیم در تقابل با هم عمل کنند.

مضاف برآنکه دکترین سلمان نیز بدون مجوز و حمایت های غرب به ویژه آمریکا بخت چندانی برای موفقیت نخواهد داشت، همچنانکه سکوت آمریکا در قبال حمله سعودی ها به یمن از نشانه های بارز آن است. با همه این احوال باید بر این نکته نیز اذعان کرد که هر رئیس جمهوری که در انتخابات پیش روی آمریکا روی کار آید، روابط این کشور با عربستان بیش از گذشته بهبود خواهد یافت، چرا که شعارهای انتخاباتی همه نامزدهای فعلی اعم از جمهوریخواه و دموکرات بیش از دکترین اوباما با دکترین سلمان نزدیکی دارد.

در واقع نامزدهای ریاست جمهوری آینده آمریکا همگی بر ادامه سیاست های سنتی آمریکا در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا از جمله حمایت از سعودی ها تاکید ویژه دارند.