دانیل بایمن در تحلیلی که اندیشکده بروکینگز منتشر کرد، نوشت: مشکلات تروریسم در ترکیه بد و در حال بدتر شدن است. حداقل 41 نفر روز سه شنبه گذشته در حمله تروریستی به فرودگاه استانبول کشته شدند.

برای مردم ترکیه، چنین حمله ای جای تعجب ندارد. این کشور در سال های اخیر شاهد موجی از حملات در سراسر کشور بوده است.

داعش تا صبح روز چهارشنبه به طور رسمی مسئولیت این حمله را به عهده نگرفته بود. در عین حال، داعش بارها به ترکیه حمله کرده و دفعات این حملات رو به افزایش است. داعش قبلا دو بار در سال 2016 به استانبول حمله کرده بود، از جمله بمبگذاری انتحاری ماه ژانویه در میدان سلطان احمد که موجب کشته شدن 12 نفر در  مرکز این منطقه گردشگری ترکیه شد.

سال 2015، ترکیه با مرگبار ترین حمله تروریستی تا آن زمان روبرو شد که در آن بیش از 100 نفر کشته شدند.

سال 2013، بیش از 50 نفر بر اثر انفجار خودروی بمبگذاری شده در ریحانلی نزدیک مرز سوریه کشته شدند. اگر چه معمولا داعش مسئول این حملات تلقی می شود، از کردهای ترکیه، سوریه و جبهه النصره که گروه القاعده در سوریه است نیز به عنوان مظنونان این حمله نام برده شد.

تعدد احتمالات و طرف های سیاسی که انگشت اتهام به طرف آنها گرفته می شود نشان می دهد که ترکیه با چه چالش دلهره آوری در مقابله با تروریسم روبروست.

دولت رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در تلاش برای جنگ با داعش است، اما این تنها یکی از مشکلات است و مهم‌ترین اولویت نیست. دولت اردوغان همچنین به دنبال سرنگونی نظام بشار اسد در سوریه است و مشکل خود و منطقه ای با کردها را نیز مدیریت می کند. اینها بدون در نظر گرفتن تلاش برای تقویت مشروعیت رو به کاهش دولت، به اندازه کافی وظایفی دشوار است.

زمانی که قیام‌های عربی سال 2011 آغاز شد، ترکیه مدلی برای مشتاقان دموکراسی در غرب آسیا به نظر می رسید. در  ترکیه، یک دولت دموکراتیک، اسلام سیاسی را  در پیش گرفته بود، اما در ظاهر این کار را با میانه‌روی انجام می داد، عضو ناتو، یک قدرت اقتصادی پررونق و نیرویی برای ثبات در منطقه بود.

با این حال، به جای اینکه ترکیه بر غرب آسیا تاثیرگذار باشد، مسئله بر عکس شده است. با وجود اینکه اقتصاد ترکیه همچنان عملکرد خوبی دارد، این کشور تحسین کنندگان بسیار کمتری در غرب دارد و اغلب بخشی از مشکل در نظر گرفته می شود.

این وضع ، حتی انتقاد عمومی از طرف اوباما را نیز به همراه داشته است. از نظر بسیاری از مردم ترکیه، حمله استانبول بخشی از این چشم انداز در حال تغییر است.

اصلی آیدن تاسباس، تحلیلگر اهل ترکیه در مقاله ای با عنوان «دنیای وارونه» در روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز ضمن تمجید از استانبول نوشت این شهر اکنون به یک کشور خاورمیانه‌ای تبدیل شده است که در آنجا اتفاق های بدی روی می دهد.

مشکلات ترکیه با داعش، به سیاست آنکارا در قبال سوریه مربوط می شود. اردوغان روابط خود را با اسد گسترش داده بود، اما اسد اصلاحات مد نظر او را پیگیری نکرد.

با آغاز جنگ داخلی در سوریه، بیش از 400 هزار سوری کشته شده اند. با وجود اینکه آمریکا اولویت را به جنگ با داعش می دهد، ترکیه برکناری اسد را موضوعی مهم‌تر می‌داند.

آنکارا شورشیان را مسلح کرده، آموزش داده و میزبان مخالفان سوری بوده است. ترکیه از گروه‌های تندروتر مثل احرار الشام حمایت کرده است که با جبهه النصره وابسته به داعش کار می کنند.

سیاست ترکیه در قبال داعش باید در این چارچوب دیده شود: هر کسی که مخالف اسد باشد به نظر می رسد در طرف درستی قرار دارد. در حالی که داعش برای تامین نیروی انسانی خود به شدت به داوطلبان خارجی وابسته است، ترکیه هم به داوطلبان پیوستن به این گروه اجازه داده است بدون هیچ مانعی از این کشور عبور کنند تا بتوانند خودشان را برای جنگ با اسد به سوریه برسانند.

دولت های اروپایی با نگرانی و خشم فزاینده واکنش نشان دادند. دولت های اروپایی نگران بودند این افراد داوطلب به کشورهای خود بازگردند و به اجرای حملات تروریستی در غرب بپردازند.

گرچه ترکیه سال گذشته رویکرد سختگیرانه‌تری در قبال جنگجویان خارجی اتخاذ کرد، اما ریشه کنی این زیر ساخت‌ها که اکنون گسترده شده دشوار است.

حملات داعش به طور فزاینده در واکنش به این سرکوب ها صورت گرفته است. داعش علاوه بر حملات عمومی، فعالان مرتبط با «داعش در سکوت قتل عام می کند[1]» را نیز کشته و سربریده است.

اینگونه اقدامات و فشارها غرب موجب مداخله بیشتر نظامی ترکیه شده و این موضوع احتمالا به تشدید حملات داعش منجر شده است. ترکیه همچنین به آمریکا و کشورهای دیگر ائتلاف اجازه داده است از پایگاه‌های هوایی اینجرلیک و دیاربکر در جنوب ترکیه برای حملات به داعش استفاده کنند.

موضوعی که مسائل را حتی پیچیده تر می کند این است که مشکل ترکیه با کردها، آنکارا را با واشنگتن در جنگ با داعش دچار اختلاف می کند. از دیدگاه آنکارا، کردهای خوب و کردهای بد وجود دارند. کردهای خوب شامل سازمان های کرد اصلی عراق هستند که روابط خوب و اقتصادی با ترکیه دارند.

از سوی دیگر، دولت اردوغان، حزب کارگران کردستان (پ ک ک) را دشمن می داند. این گروه مدعی شده نماینده آرمان کردهای خود ترکیه است که شاید 20 درصد از جمعیت را تشکیل می دهند.

دولت های گذشته در جنگ های داخلی با این گروه شرکت داشته اند. این درگیری ها از آغاز جنگ در سال 1984 منجر به  کشته شدن 40 هزار نفر شده است.

سال 1999، رهبر پ ک ک دستگیر شد و درگیری ها  از لحاظ شدت کاهش یافت. زمانی که مذاکرات مخفیانه در سال 2009 آغاز شد، به نظر می‌رسید صلح نزدیک است. اردوغان در پایان سال 2012 به طور علنی از مذاکرات استقبال کرد.

با این حال ، آتش بس در سال 2015 زمانی که ترکیه پایگاه های پ ک ک در عراق را بمباران کرد و خشونت کردها و تروریسم به ترکیه بازگشت، پایان یافت.

بسیاری از ناظران معتقدند اردوغان عملیات را از سرگرفت چون بخت و اقبال انتخاباتی وی رو به کاهش و به دنبال تحریک احساسات ملی بود.

با در نظر داشتن این موضوع، یک گروه کرد کوچک در سوریه به نام «حزب اتحاد دموکراتیک» نقش مهمی در سیاست ترکیه، داعش و سوریه ایفا کرده است. اگر چه این گروه به لحاظ تاریخی در اقلیت بوده، اما روابط آن با  پ ک ک موجب شده است ترکیه آن را دشمن بداند. تا زمانی که اقتدار دولت مرکزی در مناطق کردنشین سوریه سقوط کرد، این موضوع اهمیت ناچیزی داشت. حزب اتحاد دموکراتیک و دیگر گروه‌های کرد به دنبال مناطق خود مختار برای خود بودند.

این موضوع منجر به ترس ترکیه در این باره شد که حزب اتحاد دموکراتیک، الهام‌بخش کردهای ترکیه برای کسب استقلال قرار بگیرد و پ ک ک پایگاهی برای حملات به دست آورد.

واشنگتن دیدگاهی متفاوت داشت: در حالی که مشخص شد برنامه‌های آموزش نظامی آمریکا برای مقابله با داعش بی اثر است، حزب اتحاد دموکراتیک نیز به عنوان یک متحد نظامی با ارزش و شاید موثرترین دشمن داعش در سوریه ظاهر شد.

حتی در حالی که آمریکا با کردها در سوریه کار می کند، ترکیه مناطق کردنشین در سوریه را تحریم کرده، آن هم در زمانی که اوضاع انسانی ناامیدکننده است. ترکیه حتی تهدید کرده که اگر کردهای سوریه بیش از اندازه به گسترش قلمرو خود نزدیک مرز ترکیه بپردازند، دخالت خواهد کرد.

آنچه اوضاع را پیچیده تر می کند، این است که حزب اتحاد دموکراتیک خودش با  دیگر گروه‌های مخالف اسد همکاری نمی کند. این گروه‌ها مخالف خودمختاری کردها هستند و از تمایل حزب اتحاد دموکراتیک برای چشم‌پوشی از اسد خشمگین هستند. این وضعیت، توافق با اهداف گسترده تر آمریکا در سوریه را دشوارتر می کند.

اگر دولت اردوغان از حمایت گسترده در داخل و خارج برخوردار بود، همه اینها برای ترکیه راحت تر بود، اما اردوغان از چنین حمایتی برخوردار نیست. سال های اخیر شاهد تظاهرات گسترده ضددولتی بوده ایم و دولت ترکیه نیز با تشدید سرکوب‌ها واکنش نشان داده است.

اردوغان سمت خود را از نخست وزیری به نقش تشریفاتی تر رئیس جمهور تغییر داد، اما همچنان قدرت اصلی است. ترکیه از مقابله با تروریسم به عنوان بهانه ای برای سرکوب مخالفان سیاسی مشروع در داخل استفاده کرده و در نتیجه، روابطش با اروپا و آمریکا تیره شده است.

دولت به طور فزاینده استبدادی شده و به سرکوب آزادی مطبوعات می پردازد. خبر خوب این است که ترکیه در تلاش برای خارج شدن از انزوای روزافزون است. خبر بد این است که ترکیه این کار را با بهبود روابط با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه انجام می دهد.

بزرگترین خطر حملات داعش علاوه بر کشته شدن وحشتناک افراد این است که این حملات ترکیه را بیشتر به سمت استبداد و دور شدن از اروپا و آمریکا سوق می دهد. دیکتاتورها در سراسر خاورمیانه از خطرات امنیتی و تروریستی مشروع برای به تاخیر انداختن اصلاحات، سرکوب هر نوع مخالفت و برچسب تروریست زدن به همه دشمنان استفاده می کنند. متاسفانه اکنون الگوی ترکیه، خاورمیانه است.

[1] «داعش در سکوت قتل عام می کند» سازمانی غیر دولتی است که در مورد زندگی در مناطق تحت کنترل داعش اطلاعات و تصاویر ویدئویی ارائه می دهد.