جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
تحليلگر اندیشکده لهستانی امور بینالملل پيشنهاد کرد
ناتو و تطبیق با چالش هستهای روسیه
یاچک دورکالچ در تحلیلی که اندیشکده لهستانی امور بینالملل (پی.آی.اس.ام) منتشر کرد، نوشت: پس از پایان جنگ سرد، ناتو تعداد سلاحهای هستهای در زرادخانه خود و نقش آنها را در امنیت ناتو کاهش داده است. ناتو مجبور به بازگشت به تفکر درباره بازدارندگی هستهای در نتیجه حمله روسیه به اوکراین شد.
این واکنشی به تهدیدات هستهای ضمنی و علنی روسیه، از جمله اظهارات تهاجمی مقامات مختلف، حتی رئیس جمهور ولادیمیر پوتین بود؛ اظهاراتی که حکایت از آن داشت که وی آماده است از سلاحهای هستهای جهت ارعاب و پشتیبانی از تغییرات ارضی اجباری استفاده کند.
علاوه بر آن، روسیه مشغول رزمایشهای بزرگی شده است که انواع سامانههای حمل هستهای را با قابلیتهای معمولی در هم آمیخته و به طرز تحریکآمیزی بمبافکنهای با قابلیت هستهای را در نزدیکی حریم هوایی کشورهای عضو و شریک ناتو به پرواز در آورده است.
اقدامات روسیه نشان داده که سلاحهای هستهای بخشی جداییناپذیر از رویکرد این کشور به درگیری است. این مفهوم شامل استفاده یکپارچه از یک مجموعه کامل از ابزارهای غیرنظامی و نظامی، از جمله ابزارهای هستهای، نه تنها برای دفاع از سرزمین خود، بلکه برای حمایت از اقدامات تهاجمی در خارج از مرزهای خود است.
همچنین نگرانیهای فزایندهای در این باره ایجاد شده که آستانه روسیه برای استفاده هستهای در یک درگیری پایین تر از اعلامیه رسمی این کشور است. نگرانی در این باره شامل حالتی میشود که روسیه میتواند تهدید کند که یک به اصطلاح “حمله هستهای ضد تشدید” را به کار میگیرد یا در واقع چنین میکند تا کشورهای عضو ناتو را از کمک به متحد مورد حمله واقع شده، منصرف سازد.
اهمیت تصمیمهای ورشو
تعدیل ناتو منطبق با چالشهای هستهای فزاینده روسیه یک ضرورت بود. به هر حال، این تعدیل از تقویت بازدارندگی متعارف ناتو که در ماه مارس 2014 آغاز شد، آهستهتر، سختتر و کمتر مشهود بود.
مباحثات هستهای در پیمان ناتو تنها پس از نشست سران در ویلز شدت یافت. این موضوع با تشکیل سه نشست “گروه برنامهریزی هستهای ناتو” در سطح وزیران دفاع که تنها در مدت زمان یک سال و نیم (فوریه 2015 تا ژوئن 2016) برگزار شد، مورد تاکید قرار میگیرد. دلیل تاخیر در واکنش این بود که در سالهای گذشته سلاحهای هستهای یکی از حساس ترین موضوعات را در ناتو تشکیل میداد. برخی از متحدان نیاز به حفظ بازدارندگی هستهای معتبر را مورد تاکید قرار دادند، در حالی که دیگران خواستار اقدامات بیشتر به سوی خلع سلاح بودند.
اختلافها نه از طریق “مفهوم راهبردی 2010” و نه از طریق “بررسی وضع بازدارندگی و دفاع 2012” (دی.دی.پی.آر) به طور کامل حل نشد. با طولانی شدن موضوع، از سرگیری بحث هستهای در داخل ناتو، نگرانیها را از تقسیمات جدید و افزایش تنش با روسیه بالا برد.
نشست اخیر سران در ورشو دستیابی به این موفقیت بود که نشان داد ناتو بر موانع غلبه یافته و تحریکات روسیه را بدون پاسخ نگذاشته است. بیانیه نشست ورشو نشان میدهد همبستگی ناتو درباره مسائل هستهای، موجب تقویت لفاظیهای هستهای ناتو میشود و روند پرداخت کمتر به موضوعات هستهای در اسناد عمومی ناتو را معکوس میکند.
در بیانیه مزبور، ناتو به “لفاظی غیر مسئولانه و تهاجمیهستهای، مفهوم نظامی و رفتار اصولی” روسیه (پاراگراف 10) اشاره کرد. این در واقع اولین ارزیابی علنی و مشترک از سیر تکاملی دکترین هستهای روسیه و همچنین گواهی بر اجماع در ناتو است.
پیش از این، از بهار 2015، تاکید هستهای روسیه با انتقاد رهبران و مقامات نظامی ناتو، از جمله دبیرکل و تعداد کمیاز کشورهای عضو، به ویژه ایالات متحده و بریتانیا مواجه بود. اما این بیانیه تاکید داشت که “هدف اساسی از قابلیتهای هستهای ناتو حفظ صلح، جلوگیری از تهدید، و بازدارندگی از تجاوز” است (پاراگراف 54).
این جملهبندی به این دلیل مهم است که نقش سلاحهای هستهای به طور مستقیم توسط “مفهوم راهبردی” یا دی.دی.پی.آر تعریف نشد و این احتمالا ناشی از عدم تمایل به تأکید بر آن به صورت علنی بود. تکرار عبارت سنتی اعضای ناتو تاکید دارند که “شرایطی که به موجب آن ناتو ممکن است مجبور به استفاده از سلاحهای هستهای باشد، بسیار بعید است”، اما در همین حال ذکر اینکه “اگر قرار باشد امنیت بنیادی هر یک از اعضای آن مورد تهدید واقع شود،” آنها اعلام میکنند که “ناتو دارای قابلیت و عزم” برای تحمیل هرگونه هزینه خصمانه غیرقابل قبول که بسیار سنگینتر از مزایای مورد انتظار است، میباشد، به طور ضمنی نشان میدهد که سلاحهای هستهای برای بازدارندگی نه تنها استفاده هستهای توسط دشمن بالقوه میباشد، بلکه ممکن است استفاده از آنها در حالات دیگر که حملهای موجودیت یک عضو ناتو را مورد تهدید قرار میدهد، بررسی شود.
علاوه بر این، بیانیه مزبور حاوی هشداری در لفافه به روسیه است که با بالا بردن توانایی استفاده هستهای در حمایت از اقدامات متعارف خود، به اهدافش دست نخواهد یافت.
اعضای ناتو تاکید دارند که “سلاحهای هستهای منحصر به فرد هستند” و همان طور که از سوی «ینس استولتنبرگ» در فوریه 2016 در مونیخ عنوان شد “هر گونه به کارگیری سلاح هستهای علیه ناتو اساسا ماهیت درگیری را تغییر میدهد.”
ناتو در بیانیه بازدارندگی هستهای خود نقش سلاحهای غیرهستهای راهبردی آمریکایی مستقر در اروپا و زیرساختها و قابلیتهای ارائه شده توسط دیگر متحدان (پاراگراف 53) را مورد تایید قرار داد. این پاراگراف به پایگاههای نظامی با مقرهای ذخیره سازی برای بمبهای گرانش هستهای ب-61 و هواپیماهایی که به ویژه برای حمل آنها سازگاری دارند (هواپیماهای با توانایی دوگانه (دی.سی.ای))، اشاره دارد.
«مفهوم راهبردی» و «دی.دی.پی.آر» حاوی بیانیه مستقیمی درباره نیاز به استقرار پیشاپیش و بیشتر سلاحهای آمریکایی در اروپا نبود که این امر پرسش مربوط به اجماع ناتو در مورد این موضوع را مطرح ساخت. با وجودی که ناتو آن را نه تایید و نه انکار میکند، طبق گزارشها، سلاحهای هستهایایالات متحده در آلمان، هلند، بلژیک، ایتالیا، و ترکیه مستقر است.
علاوه بر این، بیانیه ناتو پیام معمول را درباره نقش نیروهای هستهای راهبردی ایالات متحده (“تضمین عالی امنیت اعضای ناتو”) و نیروهای هستهای راهبردی “مستقل” از انگلستان و فرانسه را تقویت کرد.
این بیانیه تاکید کرد که به دلیل اینکه هر یک از این کشورها تصمیم خود را درباره استفاده هستهای اتخاذ میکنند، برای دشمن بالقوه مشکلتر است که عواقب تجاوز خود علیه یکی از اعضای ناتو را پیشبینی کند.
با این حال، ناتو در ورشو از اتمیکردن سیاست خود اجتناب ورزید. نقش سلاحهای هستهای در ترکیب کلی قابلیتها برای بازدارندگی و دفاع مطرح نشد. تضادهای شدید بین رویکرد ناتو و روسیه به تسلیحات هستهای از بین نرفت. بازگشت به بازدارندگی هستهای به این معنا نیست که ناتو تعهد خود را به خلع سلاح و کنترل تسلیحات که نقش مهمیدر تقویت امنیت ناتو ایفا کرد (پاراگراف 62) رها کرده است.
کاهش متقابل سلاحهای هستهای غیرراهبردی ایالات متحده و روسیه در اروپا هدفی برای ناتو باقی میماند. هر چند که ناتو اذعان میکند شرایط تحقق آن در حال حاضر وجود ندارد (پاراگراف 65).
چالشها
برای حفظ اعتبار بازدارندگی هستهای ناتو، ارتباطات دائمی بین تمام اعضای ناتو ضروری است. باید از اقداماتی که اعتبار آن را زیر سؤال میبرد، اجتناب کرد. نمونهای از مورد فوق در «کتاب سفید» آلمان در ژوئیه 2016 ارائه شده است. آلمان اهمیت مشارکت خود را در ترتیبات به اشتراکگذاری هستهای مورد تاکید مجدد قرار داد، در حالی که قبل از آن به دلیل ابهام درباره استقرار سلاحهای هستهای ایالات متحده در اروپا به انجام آن تمایل نداشت.
انسجام ناتو در مسائل هستهای، در صورتی که ایالات متحده بدون تصویب دیگر متحدان ناتو، گزینه استفاده از سلاحهای هستهای در وهله اول را در یک درگیری رها کند، ممکن است محل تردید واقع شود.
تغییر از سیاست اعلام شده به سیاست به اصطلاح “هیچ اولین استفاده” توسط دولت اوباما در نظر گرفته شده است. چنین اقدامی در راستای سیاست هستهای بلندمدت ناتو نیست. این اقدام همچنین پیام بیانیه نشست سران ورشو را با نفی نقش سلاحهای هستهای ایالات متحده در جلوگیری از برخی تهدیدات بالقوه و یا فرضی علیه “امنیت اساسی هر یک از متحدان” به چیزی غیر از استفاده هستهای توسط یک متجاوز بالقوه، تضعیف میکند (ماده 54).
بااین حال، حتی قاطعانهترین لفاظیها برای بازدارندگی هستهای موثر کافی نیست. آماده بودن برای مقابله با چالشهای هستهای و داشتن قابلیتهای مناسب نیز ضروری است. با توجه به نقش مهم نیروهای هستهای در رویکرد روسیه به یک درگیری، ناتو باید به وضوح نقش بازدارندگی هستهای را در راهبرد کلی خود برای پاسخ به تهدیدات بالقوه تعریف کند.
این میتواند بر برنامه ریزی و تمرینهای عملیاتی تاثیر داشته باشد. همچنین نیاز به تقویت ظرفیتهای اطلاعاتی ناتو برای قرائت صحیح و واکنش منسجم به سیگنالهای هستهای روسیه وجود دارد.
حفظ نیروهای هستهای معتبر نیز حیاتی است. این در درازمدت میتواند با پیش رفتن طرحهای ایالات متحده برای نوسازی نیروهای هستهای راهبردی خود و در صورتی که انگلستان زیردریایی جدید مجهز به موشکهای بالستیک دریایی به دست آورد، تضمین شود.
برنامه دراز مدت ایالات متحده برای ب-61 و سازگاری جنگندههای اف-35 آن برای حمل این بمبها نیز نقشی کلیدی در تضمین اعتبار بلندمدت بازدارندگی هستهای ناتو ایفا میکند.
در کوتاه مدت، با توجه به قابلیتهای فزاینده دفاع هوایی روسیه، متحدان ناتو باید تضمین کنند که دی.سی.ای آنها از نظر تعداد و آمادگی کافی هستند و از پشتیبانی غیرهستهای برخوردارند.
در همین حال، ناتو و اعضای آن باید در نظر داشته باشند که تغییرات در سیاست هستهای ناتو ممکن است نه تنها با اقدامات بیشتر روسیه بلکه همچنین با پویایی سیاست داخلی در میان کشورهای عضو ایجاد شود. این امر به ویژه برای کشورهایی از جمله ترکیه که بنا بر گزارشها میزبان سلاحهای هستهای غیرراهبردی ایالات متحده هستند، صدق میکند.
لهستان باید تاکید کند که بدون بازدارندگی هستهای معتبر، تقویت بازدارندگی متعارف در «جناح شرقی» کافی نخواهد بود. برای تقویت صدای خود در مباحثات، این کشور باید تواناییهای خود را برای حمایت غیرهستهای از ماموریتهای هستهای ناتو افزایش بخشد.
نقد و نظر:
این گزارش که از در دفاع از سیاست بازدارندگی هسته ای ناتو بر آمده است، تحلیل نسبتا جامعی از نگاه جدید اما ارتجاعی این پیمان نظامی به این سلاح کشتار جمعی ارایه می دهد. اینکه دوباره قرار باشد نقش بازدارندگی برای تسلیحات هسته ای پررنگ شود، بازگشتی به گذشته است که قطعا خلاف رویه خلع سلاحی و حفظ تعبیض علیه کشورهای فاقد تسلیحات هسته ای محسوب می شود.
0 Comments