دیدار هفتم اردیبهشت ماه جاری ، «کیم جونگ اون» و «مون جائه این» رهبران کره شمالی و جنوبی سبب شد تا بسیاری پایان دوره «نه جنگ و نه صلح» میان دو کشور را نزدیک و مذاکرات دیپلماتیک اخیر را مقدمه ای بر انعقاد پیمان صلح بخوانند.

دو کشور پس از آتش بس سال 1953 میلادی، هنوز به توافقی برای صلح دست نیافته اند و تنش های گاه و بیگاه، خطر بروز درگیری و وقوع جنگی تازه را طی 65 سال به گسلی فعال مشابه ساخته است.

در حالی که قرار بود رهبر کره شمالی و آمریکا در راستای تنش زدایی در ماه جاری با یکدیگر دیدار کنند، این ملاقات لغو شد. پیش از آن یعنی در روزهای پایانی ماه گذشته کره شمالی دیدار هیات های عالی پیونگ یانگ و سئول را در اعتراض به رزمایش مشترک آمریکا و کره جنوبی لغو کرد.

همزمان، اظهارات «جان بولتون» مشاور امنیت ملی درباره کاربرد مدل خلع سلاح هسته ای لیبی برای کره شمالی، واکنش این کشور را به دنبال داشت و سبب تهدید پیونگ یانگ به تجدید نظر در تصمیم مذاکره با آمریکا و دیدار سران شد.

در ادامه، «مایک پنس» معاون «دونالد ترامپ» هشدار داد که پیونگ یانگ هرگز نباید رییس جمهوری آمریکا را در فرایند مذاکره به بازی بگیرد.

در روزهای اخیر نیز رییس جمهوری کره جنوبی به واشنگتن سفر کرد تا در دیدار با ترامپ، در زمینه گفت وگوی برنامه ریزی شده وی با کیم رایزنی و مشاوره هایی را ارایه دهد.

اکنون نیز لغو دیدار ترامپ و اون، روابط پیونگ یانگ و سئول را زیر سایه خود قرار داده است. در همین ارتباط، مذاکرات دیپلماتیک میان دو کره و عوامل تاثیرگذار بر آن موضوعی بود که پژوهشگر ایرنا در گفت وگو با «سعیدرضا اتحادی» کارشناس مسائل شرق آسیا به آن پرداخت.

وی در خصوص روند تحولات چند دهه اخیر شبه جزیره که به فرایندهای کنونی جهت می دهد، اظهار داشت: با شروع اضمحلال شوروی در آستانه دهه 90 میلادی، قدرت کره شمالی نیز رو به افول گذاشت. هم زمان، کره جنوبی با اجرای سیاست های صادرات محور موفق شد اقتصاد خود را به قدری رشد دهد که به آن نام «معجزه روخانه هَن» اطلاق می شود. پس از فروپاشی شوروی، کره شمالی نیز روز به روز تضعیف شد تا جایی که اکنون نه از نظر اقتصادی و نه از نظر نفوذ فرهنگی توانایی رقابت با همسایه جنوبی را ندارد. به این ترتیب، عمده متغیرهای موثر برروابط کره را می توان رشد اقتصادی و نحوه حمایت جبهه های بین المللی دانست و در نهایت کره شمالی در هر دو جنبه از کره جنوبی عقب ماند.

این کارشناس مسائل شرق آسیا درباره پیامدهای پایان جنگ سرد در تحولات شبه جزیره کره گفت: با پایان جنگ سرد، کره شمالی مهم ترین حامی خود یعنی شوروی را از دست داد. در همین دوران کره جنوبی از حمایت همه جانبه ایالات متحده آمریکا و متحدان واشنگتن بهره مند بود. کره جنوبی نه تنها از نظر اقتصادی که در زمینه فرهنگی توانست حتی در کشور چین نفوذ کند. در حالی که کره شمالی در زمینه اقتصادی حرفی برای گفتن نداشت. پس از دوره جنگ سرد و با توجه به رشد سریع چین، آمریکا با مانع جدیدی در راه مهار کره شمالی مواجه شد. چینی ها بر این باورند که آمریکا در تلاش است تا از طریق محاصره دریایی، حاکمان پکن را با محدودیت و دشواری مواجه سازد. به همین خاطر پکن در رقابت با واشنگتن و بر سر مسائلی چون روابط آمریکا و تایوان از کره شمالی حمایت کرد.

اتحادی در خصوص دورنمای وحدت کره شمالی و جنوبی و احتمال آن تصریح کرد: زمانی که ما از وحدت سخن می گوییم با توجه به پیش زمینه تاریخی اتحاد آلمان شرقی و غربی است. نام بردن از نمونه های دیگری که بدون درگیری نظامی توانسته باشد یک کشور دو یا چند پاره شده را مجددا متحد کند دشوار است. اما واقعیت این است که مقایسه وضعیت دو کره با وضعیت دو آلمان به هیچ وجه صحیح نیست. چه از نظر مدت زمان جدایی و چه از نظر قدرت سیاسی و نظامی، این دو مورد قابل مقایسه نیستند. ضمن اینکه وقتی که ما درباره دو کره صحبت می کنیم، از دو پدیده کاملا متفاوت سیاسی صحبت می کنیم. در شمال شبه جزیره کشوری با ساختاری کاملا فردمحور با قدرت بازدارندگی هسته ای قرار دارد و در جنوب کشوری که هنوز در حال تجربه عملی دموکراسی است و برای دفاع از خود به اتحاد نظامی وابسته است. اگر بخواهیم محتاطانه سخن بگوییم، وحدت دو کره حداقل در کوتاه مدت از طریق مصالحه ممکن نخواهد بود بلکه آشتی و صلح دو کره موضوع بحث است. اما پرسشی که در پی آن پیش می آید این است که آیا بازیگران دیگر به سادگی و بدون گرفتن امتیازات لازم اجازه خواهند داد که این آشتی صورت بپذیرد؟ جواب من قطعا خیر خواهد بود.

از دید برخی صاحبنظران به نظر نمی رسد آمریکایی ها تغییراتی جدی را در سیاست های خود در شرق آسیا به وجود آورند چنانکه ترامپ به تازگی گفته است نیروی های نظامی خود را در کره جنوبی کاهش نخواهد داد. با احتساب این واقعیت، اتحادی در مورد امکان تحول اساسی در روابط کره شمالی و جنوبی اظهار داشت: این گونه به نظر می رسد که آمریکا بیش از اینکه در تحولات دو کره نقش راهبر داشته باشد، به صورتی منفعل در حال تماشای اقدامات کیم جوان است. ترامپ که طی این مدت نشان داده به اقدامات خودسرانه علاقه خاصی دارد، به صورتی عجولانه در پی اثبات این موضوع است که کره شمالی در پی تهدیدات و اثر تحریم ها تن به مذاکره داده است.

وی افزود: بر خلاف این دیدگاه، حکومت کیم جونگ اون به پشتوانه چندین سال تجربه و همچنین آزمایش های موفقیت آمیز هسته ای با اقتدار بر سر میز مذاکرات حاضر شده است. از سوی دیگر، رهبران حال حاضر کره جنوبی نیز بسیار مشتاقند که در فرصت کوتاهی که به آنان اهدا شده موفقیتی چشمگیر از خود برجای بگذارند. به خصوص که پس از سرنگونی کابینه خانم پارک («پارک گئون های» رییس جمهوری پیشین) ، سیاستمداران جنوبی زمان کمتری برای دستیابی به موفقیت در برابر خود می بینند. تمام این موارد، امکان بروز تحول اساسی در شرایط موجود شبه جزیره کره را مبهم نشان می دهد. در شرایط عادی، با توجه به ضرورت رویاروی آمریکا با چین و روسیه، طبیعتا ایالات متحده تن به کاهش نیروی نظامی نخواهد داد. مگر اینکه این کاهش نیرو به صورتی دیگر جبران شود. شاید احیای ناوگان دوم نیروی دریایی آمریکا در اقیانوس اطلس پیش زمینه ای برای این کاهش نیرو باشد. هرچند که هنوز قضاوت در این باره زود است.

تحول در روابط کره شمالی و جنوبی چه مزایایی را برای دو کشور به ارمغان خواهد آورد؟ این پرسشی است که کارشناس شرق آسیا در مورد آن چنین اظهار نظر کرد: بزرگترین اولویت برای کره جنوبی خارج شدن از حالت جزیره ای است. قطعا وصل شدن به راه های زمینی، کمک زیادی به رشد اقتصادی بیشتر این کشور خواهد کرد. مزیت دیگر پایان دادن به حالت آتش بس و رسیدن به آرامش ذهنی جامعه است. اما برای کره شمالی مزایایی چون خارج شدن از فشار تحریم های سنگین بین المللی، باز شدن درهای کشور به منظور جذب سرمایه های خارجی و در نهایت حضور در جامعه بین الملل به عنوان کشوری عادی مطلوب است. هر چند در این روزها صحبت هایی چون درخواست کره شمالی برای برقراری پرواز مستقیم به کره جنوبی و مواردی از این دست شنیده می شود اما نمی توان در کوتاه مدت انتظار تمام این پیشرفت ها را داشت. پیش از هر چیز باید دید که دو کشور تا چه حد به بیانیه «پانمونجوم» پایبند خواهند بود و آیا طی سال جاری-همان گونه که در بیانیه به آن اشاره شده است- دو کره می توانند از حالت آتش بس خارج شده و به صلح برسند یا خیر.

به گفته اتحادی، اولین اقدامی که در این بیانیه به آن اشاره شده بود برچیدن تمامی بلندگوهای تبلیغاتی کره جنوبی از نزدیکی خط آتش بس در تاریخ اول می بود که اجرا شد. موارد بعدی، برگزاری برنامه های مشترک در تاریخ 15 ژوئن (که روز یادبود ملاقات سران دو کشور در سال 2000 میلادی است)، حضور مشترک در بازی های آسیایی که در ماه آگوست (اواخر مرداد) به میزبانی اندونزی برگزار خواهد شد و دیدار خانواده های جدا شده در تاریخ 15 آگوست (سالروز پایان استعمار ژاپن) خواهند بود.

هرچند که این موارد تنها جنبه های نمادین دارند و مسبوق به سابقه اند اما به هرحال اجرای آنها نشان از تحول در وضعیت دو کره خواهد بود. دو مورد مهم دیگری که در بیانیه ذکر شده اند، کاهش نیروهای نظامی و عاری سازی شبه جزیره از سلاح اتمی است که قطعا توجه جهان بیشتر به این موارد معطوف خواهد بود. اما شاید بزرگ ترین مزیت برای کره شمالی در قسمت آخر بیانیه است که کره جنوبی اذعان می کند به اقدامات صلح جویانه کره شمالی احترام می گذارد. این مورد برای پیونگ یانگ هم مصرف داخلی و هم مصرف خارجی دارد و به نوعی بزرگترین دستاورد کیم جونگ اون از این بیانیه نیز می تواند باشد.

صاحب نظر مسائل شرق آسیا با توجه به ارتباط و همپیوندی مذاکرات دو کره با گفت وگوهای مقامات واشنگتن و پیونگ یانگ گفت: شاید تا پیش از روی کار آمدن دونالد ترامپ، اقدامات واشنگتن قابل تحلیل تر بود. اما ترامپ طی زمامداری خود نشان داده که به هیچ چارچوب و مقرراتی پایبند نیست و نگاه کاملا صفر و یکی به مذاکرات با کشورهای مختلف دارد.

در حال حاضر کره شمالی ابتکار عمل مذاکرات را در دست دارد و قطعا واشنگتن از این موضوع خرسند نخواهد بود. علاوه بر این، هنوز روسیه به عنوان یکی از مهمترین بازیگران این عرصه، ایفای نقش خود را آغاز نکرده است. اصولا بحرانی به این بزرگی با اقدامات ضرب الاجلی و برق آسا و به سادگی حل نخواهند شد.

در این شرایط، لغو دیدار سران پیونگ یانگ و واشنگتن می تواند رخدادهای شبه جزیره را به دوگونه تحت تاثیرقرار دهد. برخی می گویند این رخداد بر بی اعتمادی میان همسایگان شمالی و جنوبی خواهد افزود. با توجه به رویکرد تعامل جویانه کره شمالی، تمرکز بر تنش زدایی در روابط با سئول گزینه ای محتمل و منطقی تر به نظر می رسد هر چند در نهایت کره جنوبی در انعقاد پیمان صلح، نظر موافق، تایید و همراهی آمریکایی ها را مطالبه خواهد کرد.

منبع: ایرنا