تیم هاکسلی (Tim Huxley) و بن شِریر (Ben Schreer)، در تحلیلی که اندیشکده بین‌المللی مطالعات راهبردی منتشر کرد، نوشتند: نشست (امنیتی سالانه) گفتگوهای شانگری‌لا امسال همزمان با تلاطم بی سابقه در امور امنیتی آسیا برگزار خواهد شد. مؤسسه بین المللی مطالعات راهبردی  این نشست را یکم تا سوم ژوئن در سنگاپور برگزار خواهد کرد.

رئیس جمهور آمریکا 24 مه اجلاسی را که  قرار بود تنها 9 روز پس از نشست شانگری لا در سنگاپور برگزار شود، لغو کرد و خیلی زود پس از آن اعلام کرد شاید این اجلاس مهم دوجانبه طبق برنامه برگزار شود. سپس کاخ سفید در بیانیه ای با تاکید بر تردیدهای گسترده درباره مسیر و پیامدهای بحران امنیتی بزرگ و طولانی ناشی از آزمایش های هسته ای و آزمایش موشک های دوربرد کره شمالی، اعلام کرد این اجلاس باید به تعویق بیفتد.

این در حالی است که  شاید این مقطع، نقطه عطف راهبرد منطقه ای آمریکا و آینده نظم امنیتی منطقه  باشد. برخی از متحدان و شرکای منطقه ای آمریکا بدون هیاهو از ارزیابی دولت ترامپ مبنی بر لزوم راهبرد قاطعانه تر آمریکا در پاسخ به ظهور چین به عنوان یک رقیب و تهدید ناشی از آن برای نظم امنیتی منطقه استقبال کرده اند، اما استمرار غیرقابل پیش بینی بودن سران فعلی آمریکا و کوتاهی های آنان در رایزنی کافی  با شرکای منطقه ای  موجب تشدید نگرانی ها شده است.

دیدگاه خوش بینانه به رویکرد ترامپ در قبال کره شمالی

نحوه برخورد دولت ترامپ با چالش کره شمالی نمونه خوبی است. دولت با اینکه به روشنی یا به شیوه ای قانع کننده توضیح نداده است که چرا آمریکا که با توانمندی های هسته ای گسترده خود توان بازدارندگی در برابر کره شمالی مسلح به سلاح های هسته ای را ندارد، مصمم است به هر طریق ممکن، تهدید ناشی از توانمندی کره شمالی در زمینه تسلیحات هسته ای دوربرد را برطرف کند.

برخی دیدار احتمالی بین ترامپ و کیم جونگ اون را فرصتی برای از سرگیری نظم منطقه ای به روش هایی دانسته اند که در جهت منافع آمریکا و همچنین متحدان و شرکای امنیتی آن باشد. استدلال کسانی که دیدگاه خوش بینانه ای دارند این است که کره شمالی مشوق ها و انگیزه های مهمی برای لغو برنامه های هسته ای و موشکی خود خواهد داشت و از اینرو، نظام راستی آزمایی جامع بین المللی را خواهد پذیرفت. امتیازاتی که به پیونگ یانگ داده خواهد شد شامل رفع تهدید جنگ، پیمان صلح با آمریکا و کره جنوبی، به همراه تضمین های امنیتی و لغو تحریم های اقتصادی، به انضمام سرمایه گذاری های خارجی گسترده به عنوان بخشی از کمک های بین المللی برای بازیابی توان اقتصادی کره شمالی خواهد بود. بر اساس این منطق، اقدام کره شمالی در کنار گذاشتن برنامه هسته ای و برنامه موشک های دوربرد خود، بقای رژیم کره شمالی و کیم جونگ اون را به عنوان رهبر کشوری رو به ترقی، تضمین خواهد کرد.

این نتیجه همچنین می تواند مزایای چشمگیری برای آمریکا و متحدانش داشته باشد. با رفع تهدید هسته ای و موشکی کره شمالی و خطر درگیری قریب الوقوع ناشی از آن، دولت ترامپ می تواند تمرکز خود را روی یک هدف مهم دیگر معطوف کند: خروج نظامیان آمریکایی از کره جنوبی. به طور قطع، نیروهای متعارف کره شمالی به حال خود باقی خواهند ماند، اما نیروهای مسلح کره جنوبی که بیش از پیش قدرتمند شده است به منزله نیرویی بازدارنده خواهند بود که تحت حمایت حضور نظامی منطقه  ای آمریکا، از جمله ناوهای هواپیمابر و نیروهای آمریکایی مستقر در ژاپن قرار خواهند داشت. همچنین حتی اگر یگان های ارتش آمریکا از کره جنوبی خارج شوند، نیروی هوایی آمریکا می تواند مدت بیشتری در آنجا بماند.

مسئله مهم این است که از بین بردن تهدید هسته ای کره شمالی و کاهش – و شاید خروج کامل نهایی- نظامیان آمریکایی از کره جنوبی همچنین ممکن است موجب تسهیل تجدیدساختار نیروی نظامی آمریکا در منطقه آسیا و اقیانوس آرام باشد، که برای پاسخ به چالش راهبردی فزاینده چین در شرق آسیا بسیار لازم است. متحدان و شرکا – به ویژه ژاپن، تایوان و آنهایی که در جنوب شرق آسیا هستند- می دانند که قول ترامپ برای افزایش کشتی های نیروی دریایی به 355 فروند کشتی جز در درازمدت ممکن نیست، بنابراین شاید این کشورها از تجدیدساختار نظامی فعلی آمریکا در منطقه برای مقابله مؤثرتر با چالش هایی که از سوی چین وجود دارد، استقبال کنند.

واقعیت، احتمالاً موجب نگرانی شدید در منطقه خواهد شد

در حالی که در بهترین شرایط، ممکن است همه این تحولات به طرز کاملاً مطلوب صورت گیرد، احتمال نتیجه ای کمتر مطلوب، بیشتر است.  به فرض اینکه گفتگوهای ترامپ و کیم جونگ اون برگزار شود، باز هم بسیار بعید است که کره شمالی مایل باشد برنامه های هسته ای و موشکی خود را به طور کامل کنار بگذارد. در واقع، اظهارات نسنجیده مایک پنس، معاون رئیس جمهور آمریکا درباره گزینه «مشابه لیبی» برای کره شمالی -که به طور ضمنی به تغییر رژیم اشاره دارد- شاید فقط تمایل کیم جونگ اون را به حفظ «سیاست تضمین حیات» افزایش داده باشد. ترامپ که ظاهراً نگران بود کیم جونگ اون اجلاس برنامه ریزی شده با وی را لغو کند، 22 مه از درخواست قبلی خود برای خلع سلاح هسته ایِ فوری و کامل صرف نظر کرد.

اما خلع سلاح هسته ای مرحله به مرحله شاید مایه اصلی نگرانی سئول و توکیو باشد. در عین حال که شاید این اقدام موجب رفع تهدید موشک های دوربرد کره شمالی علیه آمریکا و شاید توقف برنامه تسلیحات هسته ای پیونگ یانگ شود، ممکن است کره جنوبی و ژاپن را در معرض (تهدید) موشک های کوتاه برد کره شمالی قرار دهد. همچنین حتی اگر کیم جونگ اون بخواهد وارد چانه زنی بزرگ و تمام عیار با آمریکا شود، احتمالاً کره جنوبی و ژاپن چندان احساس اطمینان خاطر و آسودگی خیال نخواهند کرد. تهدید اصلی از سوی پیونگ یانگ به قوت خود باقی خواهد ماند و شاید با تقویت اقتصادی این کشور تشدید هم شود.

شاید دولت ترامپ از دستاورد ناشی از کاهش هزینه برای حضور نظامی خود در کره جنوبی خوشحال شود؛ دستاوردی که با توجه به دامنه مشارکت فعلی سئول در تامین هزینه های نیروهای آمریکا در این کشور، محدود خواهد بود. اما خروج نظامیان آمریکایی از کره جنوبی، با توجه به اهمیت محوری شبه جزیره کره برای امنیت ژاپن و به طور کلی، شمال شرق آسیا، پیامدهای مهم گسترده تری خواهد داشت.

گمانه زنی در هفته های اخیر درباره خروج احتمالی یگان های نظامی آمریکا از کره جنوبی از همین حالا موجب نگرانی در توکیو شده است. شرایط هر طور باشد، خروج واقعی نظامیان آمریکایی از کره جنوبی تقریباً به طور قطع موجب نگرانی شدید در ژاپن، نه تنها به خاطر امنیت شبه جزیره کره، بلکه به خاطر امکان این خواهد شد که آمریکا پس از آن بخواهد پایگاههای خود را در ژاپن ببندد. همچنین هیچ تضمینی وجود نخواهد داشت که آمریکا از این فرصت برای شکل دهی دوباره به راهبرد منطقه ای خود به منظور تقویت ظرفیت بازدارندگی خود در برابر اقدامات جسورانه فزاینده چین در سواحل خود -که بسیار آن را توسعه طلبی خزنده می دانند-  استفاده کند.

اگر توافقی حاصل نشود، چه خواهد شد؟

اگر توافقِ کمتر از حد رضایت بین واشنگتن و پیونگ یانگ باعث افزایش ناامنی در منطقه می شود، آنگاه شکست در دستیابی به هر گونه توافق تقریباً به طور قطع موجب در صدر قرار گرفتن دوباره گزینه نظامی به عنوان ابزار ترجیحی دولت آمریکا برای رفع تهدید کره شمالی خواهد شد. در چنین جنگ بازدارنده ای به سرکردگی آمریکا، که شامل نیروهای مسلح کره جنوبی و احتمالاً نیروهای متحدان نزدیک آمریکا همچون استرالیا، فرانسه، انگلیس و ژاپن (در نقشی دفاعی) خواهد بود، الزاماً  برای دستیابی به پیروزی سریع و گسترده برای از میان برداشتن رژیم کیم جونگ اون و تهدید نظامی ناشی از آن، تلاش خواهد شد.

صرف نظر از این واقعیت که جنگ های بازدارنده (برخلاف جنگ های پیشدستانه) ناقض حقوق بین‌الملل است، هرگز نمی‌توان تضمین کرد که  چنین جنگی نتیجه مشخص و مثبت داشته باشد. نمی توان تحمیل تلفات گسترده به غیرنظامیان در کره جنوبی و ژاپن را در نتیجه حملات متقابل توپخانه ای، موشکی و شاید هسته ای و دیگر تسلیحات کشتار جمعی کره شمالی منتفی دانست.

در واقع، همکارمان مارک فیتزپاتریک در مقاله ای در نیویورک تایمز تصریح کرد هر گونه اقدام نظامی که آمریکا علیه کره شمالی آغاز کند، ممکن است نتایج «فاجعه باری» داشته باشد.

سیاستگذاران امنیتی منطقه و دیگر تشکیلات دفاعی علاقه مند که خود را برای هفدهمین نشست گفتگوهای شانگری لا آماده می کنند، این احتمالات نگران کننده را مد نظر قرار خواهند داد. شاید مهم ترین تبادل نظرها در این نشست – که فرصتی برای تعاملات مهم خصوصی و علنی خواهد بود- بین آمریکا و طرف های گفتگوی منطقه ای آن باشد؛ طرف هایی که بی تردید آرزو خواهند داشت تضمین شود که اجلاس قریب الوقوع کیم جونگ اون و ترامپ، و به طور کلی راهبرد منطقه ای آمریکا، پیام آور نظم امنیتی جدیدی نباشد که منافع‎شان در آن به درستی به رسمیت شناخته نشود.