سازمان اطلاع رسانی امنیتی در اردن با انتشار بیانیه ای پایان «عملیات تروریستی» گروهی از افراد مسلح را در منطقه توریستی الکرک در جنوب اردن اعلام کرد که موجب کشته شدن ٩ نفر از جمله پنج نیروی پلیس و یک گردشگر کانادایی شد؛ ولی پیامدها و نتایج سیاسی و اقتصادی و اجتماعی این عملیات در میان مدت و درازمدت، بسیار پرهزینه به نظر می رسد.
ناکام گذاشتن این حمله و آزادسازی گروگان ها از دست مهاجمانی که در قلعه باستانی و تاریخی الکرک سنگر گرفتند با توجه به توانایی های نیروهای امنیتی ویژه اردن که به مکان حادثه اعزام شدند، قابل انتظار بود. این نیروها که فرماندهی آنها را یکی از اعضای خاندان حاکم (شاهزاده راشد بن الحسن) برعهده دارد به عنوان حرفه‌ای ترین نیرو در کل منطقه خاورمیانه شناخته می شوند. اما مشکل بزرگ در تکرار شدن گاه و بیگاه این حملات و افزایش شمار قربانیان است که موجب شده است بسیاری از ناظران از احتمال نفوذ (تروریست‌ها) به موسسات امنیتی سخن بگویند.
سال ٢٠١۶ که روزهای پایانی آن را می گذرانیم شاهد بیش از چهار حمله تندروهای اسلام گرا به چند مرکز امنیتی بسیار حساس در اردن بود که نشان دهنده موفقیت این افراد و گروه هایی که به آن وابسته هستند و تفکرات آن را پذیرفته اند، در نفوذ به مراکزی است که کارشناسان نظامی آمریکایی در آنجا حضور دارند. تازه‌ترین حملات از این دست، در ماه گذشته (نوامبر) مقابل پایگاه آموزش نظامی در الجفر در جنوب اردن روی داد و طی آن کاروانی از خودروهای نظامیان آمریکایی هدف قرار گرفت که بر اثر آن چهار نظامی آمریکایی و یک افسر اردنی که گمان می رود به سوی آمریکایی‌ها تیراندازی کرده بود، کشته شدند. روز ششم ژوئن نیز یک فرد مسلح اردنی به یک مرکز دستگاه اطلاعاتی اردن در اردوگاه البقعه حمله کرد و پنج نفر از نیروهای آن را کشت. گفته شد که نیروهای اطلاعاتی اردن پیش از این او را بازداشت و به شکلی توهین آمیز شکنجه کرده بودند و او تصمیم به انتقام از آنان گرفته بود. در ماه مارس نیز یک افسر اردنی و هفت تندرو در درگیری ها در شهر اربد کشته شدند و گفته شد این افراد در حال آماده شدن برای حمله تروریستی در این شهر بودند.
***
دولت اردن تا زمان نوشته شدن این متن هویت هسته ای را که به قلعه الکرک حمله کرد اعلام نکرده است ولی انگشت اتهام به سوی گروه «دولت اسلامی» (داعش) نشانه رفته است که درگیر نبردی انتقام جویانه علیه حکومت اردن است. این نبرد با متهم کردن دولت اردن به ایفای نقش اصلی در ترور ابومصعب الزرقاوی سرکرده گروه القاعده در عراق و بنیانگذار داعش آغاز شد و در زمان پیوستن اردن به ائتلاف بین المللی برای ریشه کن کردن داعش در عراق و سوریه و سرنگون شدن هواپیمای اردنی و زنده سوزاندن وحشیانه خلبان جوان آن معاذ الکساسبه به اوج خود رسید. جالب اینجاست که این خلبان متولد منطقه الکرک بود که حمله اخیر در آن صورت گرفت.
دستاورد بزرگ اردن و نهادهای امنیتی و نظامی آن این است که بیشترین میزان ممکن ثبات را در منطقه ای که در آتش جنگ های سیاسی و فرقه‌ای می سوزد برقرار کرده اند ولی تکرار شدن حملات و کپی برداری شدن حملات از یکدیگر و اجرا شدن آن به دست افراد وابسته به گروه های تندرو، تهدیدی فزاینده برای این دستاورد محسوب می شود.
سازمان «دولت اسلامی» یا «داعش» از حمایت برخی محافل مردمی در اردن برخوردار است که از گرانی و بالا بودن نرخ بیکاری بین جوانان و شکاف عظیم بین ثروتمندان و فقرا که هر روز گسترش می یابد و در حال تبدیل شدن به جنگ طبقاتی است، سرخورده شده اند.
حمله بزرگی که در الکرک روی داد از نظر زمان و مفهوم و جنبه‌های سیاسی و منطقه‌ای آن در بردارنده خطرات متعددی است که در نگاه اولیه می توان آنها را این گونه دسته بندی کرد:
یک: این حمله در زمانی صورت گرفت که برقراری ثبات در اردن برای جذب سرمایه ها و گردشگران خارجی ضرورتی الزامی است تا توقف کمک های سالیانه کشورهای خلیج [فارس] به اردن که حدود دو میلیارد دلار برای مدت پنج سال تخمین زده می شود و کاهش حواله پول از سوی کارگران اردنی مقیم کشورهای خلیج [فارس] به علت کاهش درآمدهای نفتی این کشورها، جبران شود.
دو: تشدید بحران اقتصادی در اردن به گونه ای که بدهی‌های عمومی این کشور به ٣۵ میلیارد دلار و بهره آن به حدود دو میلیارد دلار در سال رسیده است. در لایحه بودجه سال آینده که دولت دکتر هانی الملقی (نخست وزیر اردن) اعلام کرد حدود یک میلیارد و یکصد میلیون دلار کسری بودجه پیش بینی شده است. بدهی عمومی حدود ٩٣ درصد تولید ناخالص داخلی اردن را تشکیل می دهد که بالاترین رقم در بین کشورهای خاورمیانه و شاید در کشورهای جهان سوم است.
سه: تلاش های دولت اردن برای جبران این کسری بودجه و پرداخت بیشترین ممکن بهره بدهی ها موجب شد دولت اردن مالیات های جدیدی وضع کند که شامل ٩۵ کالای اساسی از جمله نان می شود و بعید نیست که این مالیات ها بازتاب های منفی در بین مردم داشته باشد. شهروندان اردنی از گرانی در کشورشان رنج می برند و مجله اکونومیست در تازه ترین گزارش خود فاش کرد امان پایتخت اردن از نظر هزینه زندگی، گران‌ترین شهر در کشورهای عربی محسوب می شود در حالی که درآمد سرانه در اردن، پایین ترین رقم در میان کشورهای عربی بعد از یمن و سومالی است.
چهار: انتخاب شدن شهر الکرک و قلعه تاریخی آن برای اجرای حمله اخیر نشان دهنده وجود توطئه ای برای تخریب بخش گردشگری در اردن است. چنین اقدامی را گروه های مشابه در ترکیه با منفجر کردن بمب در مناطق توریستی شهر تاریخی استانبول انجام دادند و همین حملات موجب شد درآمد بخش گردشگری ترکیه که حدود ٣۶ میلیارد دلار در سال برآورد می شود به کمتر از نصف کاهش یابد و خارجی ها بخش زیادی از پول و سرمایه خود را از ترکیه خارج کنند و ارزش لیره سقوط کند و رشد اقتصادی این کشور که در سال ٢٠١٠ بیش از ده درصد بود به کمتر از سه درصد کاهش یابد.
پنج: قابل توجه این که بیشترین میزان حملات تروریستی در جنوب اردن روی داده است که ساکنان آن حامیان اصلی رژیم حاکم محسوب می شوند و بخش زیادی از نیروهای نهادهای امنیتی و نظامی اردن از ساکنان این مناطق به شمار می روند.
***
برجسته‌ترین و مهم‌ترین جمله در سخنرانی دو ماه پیش عبدالله دوم پادشاه اردن در مجمع عمومی سازمان ملل متحد این بود که گفت از کشوری می‌آید که به تازگی انتخابات پارلمانی دموکراتیک را در منطقه ای پر از جنگ و ناآرامی و بحران‌های امنیتی برگزار کرده است. این جمله‌ای مهم و واقعی است. اردن در مقایسه با فجایعی که همسایگانش با آن مواجه هستند در وضع بهتری به سر می‌برد ولی بزرگ ترین چالش از نظر ما حفظ این وضع است که هرچند مطلوب نیست ولی بهتر از دیگران است به ویژه که با توجه به پیشروی ائتلاف روسی – سوری – ایرانی در جبهه های جنگ در سوریه و موفقیت آن در بازپس گرفتن شهر حلب و آماده شدن برای حمله به ادلب به منظور سیطره بر آخرین پایگاه تندروهای اسلام گرا در سوریه، پیش بینی می شود سال آینده تغییراتی ریشه‌ای در اوضاع منطقه صورت گیرد.
گروه دولت اسلامی (داعش) در صورتی که کنترل موصل (عراق) و رقه (سوریه) را از دست بدهد به طور قطع به فعالیت زیرزمینی روی خواهد آورد و اردن نیز از گزند آن در امان نخواهد بود. از این رو ممکن است مشکل امنیتی متفاوتی ایجاد شود که مقابله با آن نیازمند آمادگی و هوشیاری زیادی است. ما به بیان همین مقدار اکتفا می کنیم.

منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی