اجلاس اخیر سران کشورهای عربی در بحر المیت اردن، در چارچوب استانداردهای مقامات سیاسی اردن برگزار شد که گردهم آوردن شمار زیادی از رهبران عرب و کنترل اختلافات بین آنها و پرهیز از بیان سخنان جنجالی در محکومیت سیاست های آمریکا و اسرائیل که بخشی عادی از چنین اجلاس هایی است، از دستاوردهای آن بود.
برگزار کنندگان اردنی اجلاس سران عرب از این نظر احساس رضایت خاطر می کنند که اجلاس بحرالمیت، اجلاسی «ناکارآمد» نبود و در آن سخنانی تند در محکومیت اسرائیل بیان نشد و فضایی ایجاد کرد که همسو با دیدارهای سران عرب پس از این اجلاس با دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در واشنگتن بود به طوری که بتواند فرصتی برای احیاء و فعال سازی مجدد ابتکار صلح عربی فراهم سازد.
بیان برخی جزئیات در این زمینه مهم به نظر می رسد زیرا مقامات اردنی به نوعی از زدوده شدن گرد و غبار از روی ابتکار مشهور کشورهای عربی برای صلح (با اسرائیل) خوشحال هستند و اکنون حاشیه مانوری در سطح بین المللی برای مطرح کردن مجدد مسئله فلسطین، به دست آورده اند.
مقامات اردنی همواره بر این باور بودند که ریاست آنها بر اجلاس سران کشورهای عربی همسو با برنامه آنان برای رنگ آمیزی مجدد ابتکار صلح عربی و جارو زدن باقیمانده تأثیر سخنان مشهور دونالد ترامپ درباره دفن «راه حل دو کشور» و مهم تر از آن، بازسازی موضع آمریکا و به طور مشخص رئیس جمهور آن بر اساس معامله سیاسی منصفانه‌ای است که دست کم موجب شود سند ابتکار صلح عربی که راستگرایان اسرائیلی آن را رد می کنند به عنوان مرجعی هر چند ضعیف برای روند صلح پذیرفته شود.
صرفنظر از طرز فکر مقامات اردنی، به نظر می رسد طرح جدید رئیس جمهور آمریکا برای روند صلح، در چارچوب سفر آینده ترامپ به کشورهای منطقه به شکل گسترده ای ترویج خواهد شد. طرح ترامپ روشن است و در بردارنده ره یافتی است که محدودیت های تاکتیکی را که مقامات اردنی از آن سخن می گویند مدنظر قرار می دهد به طوری که به تعویق افتاد انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس یا عملی شدن طرح انتقال سفارت در چارچوب طرح صلحی فراگیر صورت می گیرد که موجب از سرگیری مذاکرات شود بدون آن که موجب به دردسر افتادن یا ناخرسندی نظام رسمی عربی شود.
امان پیشاپیش با آمریکایی ها درباره خطر برداشتن گامی در حد و اندازه انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس بدون احیای روند صلح و دادن امتیازی ملموس به عرب ها و فلسطینی ها، و مهم تر از آن، بدون تحقق یافتن و مشخص شدن سرنوشت منافع خاندان هاشمی اردن به عنوان متولی اماکن مقدس در این شهر اشغالی صحبت کرده است. به عقیده مقامات اردنی، اعلام بیت المقدس غربی به عنوان «پایتخت ابدی اسرائیل» باید همراه با این مفهوم باشد که بیت المقدس شرقی شهری عربی است و می تواند روزی پایتخت کشور فلسطین یا حتی پایتخت معنوی بین المللی باشد.
اجلاس بحر المیت، محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی را در بوته آزمایش قرار داد زمانی که به رئیس اجلاس اجازه داده شد بگوید «عرب ها آنچه را رهبران فلسطینی بپذیرند، خواهند پذیرفت».
دو کارشناس برجسته امور اسرائیل پیش از این از طریق روزنامه «القدس العربی» درباره راهبرد اجازه دادن به راستگرایان اسرائیلی برای ایجاد سنگری مستحکم برای خود در منطقه بر ویرانه های روابط (کشورهای عربی) با ایران هشدار داده بودند. طاهر المصری نخست وزیر اسبق در این زمینه به طور مفصل توضیح داد و عدنان ابوعوده اندیشمند سیاسی نیز به تشریح برنامه های ترامپ در آستانه سفر او به چند کشور منطقه پرداخت که شامل پر رنگ تر شدن تضمین امنیت اسرائیل در ابتکار صلح عربی و برداشتن گام هایی برای عادی سازی روابط با اسرائیل در مقابل توقف شهرک سازی می شود تا بعدها در خصوص سرنوشت شهرک های احداث شده در سرزمین هایی که باید تحت حاکمیت تشکیلات خودگردان باشد و در خصوص مرزهای سال ١٩۶٧ توافق شود.
چنین ساختاری از نظر کارشناسان به معنای توقف شهرک سازی نیست بلکه به معنای «مشروعیت بخشیدن» به شهرک های موجود و توقف ساخت و ساز در شهرک های در حال احداث و سپس حرکت مجدد به سوی مذاکرات زیر نظر آمریکا و جامعه بین المللی با حضور «سران عرب» است تا همه جزئیات مربوط به شهرک ها بررسی شود.
معنای این سخن به زبانی ساده تر این است که دولت ترامپ قصد دارد ابتکار صلح عربی را به گونه ای به جریان اندازد که مغایر با متن تصویب شده در این سند باشد به طوری که برداشتی سیاسی از این سند صورت گیرد و متن آن بر اساس توافق هایی برای به جریان انداختن روند مذاکرات و صلح تفسیر شود که در خدمت جبهه بندی جدید در منطقه باشد به طوری که اسرائیل و اردوگاه میانه‌رو عربی در خصوص دو مسئله «تروریسم» و «نفوذ ایران» در یک جبهه قرار گیرند.
دولت ترامپ به روشنی از مسئله خصومت طرف های عربی با ایران استفاده می کند و تلاش دارد به شکلی روشن‌تر از نگرانی های مشترک کشورهای عربی و اسرائیل در خصوص جایگاه نظامی قدرتمند حزب الله در منطقه، بهره برداری کند.
در این خصوص می توان از «تفسیری سیاسی» خارج از متن ماده ها و بندهای ابتکار صلح عربی بهره برد و به توافقی درباره شکل «همدستی» ضمنی و غیرعلنی دست یافت به طوری که اختلافات و کشمکش هایی تحت عنوان تفسیر متن این طرح ایجاد نشود و به موازات آن، طرح فراگیر دولت ترامپ برای برگزاری مذاکراتی جدی ارائه شود که به راه حلی منجر می شود که آمریکایی ها آن را برای هر دو طرف منصفانه می دانند در حالی که بسیاری از طرف های عربی با اشاره به نکاتی که تاکنون درباره این طرح به بیرون درز کرده است، منصفانه بودن آن را بعید می دانند.
اردن که ریاست اجلاس سران عرب را برعهده دارد و پیش از این روی تأثیرگذاشتن بر رویکردهای دولت ترامپ شرط بندی کرده است، اکنون از طریق آلمان و انگلیس در حال رایزنی با اروپایی ها است. گروه کشورهای میانه‌رو عربی نیز هفته آینده خوشحالی خود را ابراز خواهند کرد زیرا از نظر آنها «ابتکار صلح عربی» توانسته است ترامپ را به سوی دست برداشتن از مخالفت با راه حل دو کشور سوق دهد. مسئولیت تبلیغات در این زمینه برعهده عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر گذاشته خواهد شد و هدف از آن، کاهش خطرات تا حد ممکن و کسب بیشترین دستاورد تحت عنوان «مطرح شدن مجدد روند صلح و مسئله فلسطین» از طریق راهبرد بده بستان است که دونالد ترامپ آن را بر اساس ساز و کارهای اقدام عربی و از طریق «رهبری مشروع فلسطینی» هدایت می کند.

منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت فرهنگ وارشاداسلامی