جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
نشانه های ایجاد خاورمیانه جدید
سامح راشد در مجله سیاست بین الملل وابسته به موسسه الاهرام مصر در این باره نوشت: تحولات کنونی دارای نشانه های تغییر در ساختار و ویژگی های نظام منطقه ای جدید در خاورمیانه است. مهمترین مسأله در این تغییرات منطقه ای آن است که ما را به یاد فضای طرح های همکاری منطقه ای در دوران آغاز روند صلح عربی – اسرائیلی در دهه نود قرن گذشته می اندازد که تلاشهایی برای چهارچوب بندی آنها در چندین قالب از جمله خاورمیانه جدید و خاورمیانه بزرگ انجام شد. تفاوت اساسی تغییرات کنونی آن است که شیوه های گذشته به تحقق توسعه اقتصادی از طریق همکاری منطقه ای تکیه داشت که در آن اسرائیل در منطقه ادغام شده و یک منظومه همکاری منطقه ای و جمعی که تل آویو بخشی از آن باشد تشکیل شود.
این در حالی است که تحرکات جدید منطقه ای نشأت گرفته از چالش ها و تهدیدات مشترکی است که کشورهایی را در منطقه و خارج آن جمع می کند.
تحرکات و اوضاع کنونی منطقه به آن اشاره دارد که یک نظام منطقه ای جدید در حال شکل گیری است و منطقه در میان مدت شاهد صف بندی های جدیدی خواهد بود که مهمترین نشانه ها و ویژگیهای ساختار جدید منطقه ای بر این اساس است:
- ویژگی های خاورمیانه جدید
۱- تغییر اولویت ها در منافع و تهدیدهای منطقه ای
همکاری عربی مشترک یا توسعه و گسترش روابط عربی – عربی دیگربرای اکثر کشورهای عربی در اولویت نیست؛ چنان که اولویت درگیری عربی – اسرائیلی حتی نزد کشورهای توجه کننده به این مسأله تغییر یافته است و در مقابل مسائل فرامرزی به ویژه گسترش پدیده خشونت های مسلحانه سازمانها یا گروه ها و افراد در اولویت قرار خواهد گرفت.
۲- صف بندی منطقه ای بر اساس مذهب
در آغاز هزاره سوم صف بندی مذهبی اساسا بر تعاملات داخلی و روابط اجتماعی برخی از کشورهای دارای تنوع مذهبی و جغرافیایی تمرکز داشت. این به آن معناست که بعد منطقه ای یا خارجی در این صف بندی به شکل محدودی حضور داشت و نقش خارجی در صف بندی مذهبی برای پاسخگویی به تحرکات داخلی این کشورها بود. در وضعیت کنونی، صف بندی بیش از آن که داخلی باشد به صف بندی منطقه ای تبدیل شده است و انعکاس آن در مداخلات سیاسی و نظامی مستقیمی نمود می یابد که درآن صف بندی سیاسی با مذهبی تلفیق می شود.
۳- تبادل نقش قدرت های بزرگ
منطقه در هیچ زمانی از فرصت استقلال کامل از قدرت های بزرگ حاکم در نظام جهانی برخوردار نبوده است. بسیاری از اوقات تغییرات منطقه ای در خاورمیانه انعکاسی از تغییر ساختار نظام جهانی یا طرف های اصلی آن بوده است.
در این باره امریکا نزدیک به ۳ دهه در رأس قدرتهای بزرگ تأثیرگذار در خاورمیانه بوده است و تقریبا به عنوان یک ناظر رسمی همه مسائل و تحولات منطقه به شمار می آمد.
این در حالی است که به تازگی تغییرات بنیادینی در خاورمیانه در حال وقوع است، به شکلی که آمریکا به تدریج در حال عقب نشینی از منطقه است و این امر فرصت را در برابر روسیه برای پر نمودن سریع و موثر این خلأ فراهم نموده است. بر این اساس مسکو به بازیگر اصلی پرونده سوریه تبدیل شده است و به سمت مداخله در پرونده ها و بحران های دیگری مثل لیبی و یمن حرکت می کند تا ثابت نماید که به جایگزین آمریکا در جایگاه قدرت جهانی مسلط بر خاورمیانه تبدیل شده است.
۴- ائتلاف های منطقه ای جدید
بر اساس نکات یاد شده طبیعی است که منطقه به سمت مجموعه ائتلاف ها و محورهای منطقه ای برآمده از این موج تغییرات حرکت کند. در این باره ائتلاف های جدید به کلی متفاوت از ائتلافهای حاکم در چند سال گذشته نخواهد بود که به شکل اساسی میان دو گروه تقسیم شدند و گروه اول محور مقاومت و گروه دوم به محور اعتدال و سازش نامیده شد. مسأله مهم در این صف بندی آن است که بر اساس موضع هریک از کشورها در برابر اسرائیل شکل گرفته است.
از این صف بندی اصلی محورهای صف بندی فرعی به وجود آمد که شامل موضع گیری در برابر سازمانها و گروه های مقاومت علیه اشغالگران اسرائیلی است. سر دادن شعار جهاد و آزادی بیت المقدس یک هدف اسلامی برای کشورها و سازمانهای دارای رویکرد مذهبی یکسان به شمار میآید، مسأله ای که یک سایه مذهبی بر وضعیت صف بندی ها در نظام منطقه ای خاورمیانه ایجاد نمود.
در خاورمیانه جدید که به زودی شکل آن مشخص خواهد شد، اختلافات و صف بندی های منطقه ای که حول موضع گیری در برابر رژیم صهیونیستی و شیوه بر خورد با آن میگشت، به سمت مسائل و اولویت های جدیدی تغییر یافته است. از آن جا که این اولویت ها میان رژیم صهیونیستی و کشورهای دیگری در منطقه مشترک است، طبیعی است که این رژیم طرف مستقیمی در برخی از ائتلاف های جدید منطقه ای در خاورمیانه باشد، چه این امر به شکل علنی و آشکار اعلام شود و یا اعلام نشود.
0 Comments