سایت اینترنتی الامناء‌ در این باره نوشت: کارشناسان تاریخ جماعت اخوان این تحرکات شاخه ها را گامی رو به جلو از سوی آنها و مکاتب جماعت و یک شکوفایی فکری قلمداد نموده اند.

حرکت به سوی قطع ارتباط با جماعت مادر در مصر

در آغاز ماه می گذشته جنبش حماس سند سیاسی جدید خود را بدون ذکر هرگونه ارتباط با جماعت اخوان مادر در مصر و نادیده گرفتن میثاق اولیه خود در سال ۱۹۸۸ اعلام کرد و خالد مشعل در این باره تأکید کرد که حماس یک تشکیلات مستقل است، اگرچه از نظر فکری با جریان اخوان ارتباط دارد.

پیش از این اقدام حماس نیز شاهد اقدام مشابهی از سوی اتحادیه سازمانهای اسلامی در اروپا در ژانویه گذشته بودیم که به عنوان شاخه اروپایی جماعت اخوان به شمار می آید و از سوی چهره های برجسته اخوان در خارج تشکیل شد.  در همین حال وقایع مشابهی از سوی حزب اصلاح یمن و حزب النهضه تونس اتفاق افتاد.

موضع گیری جدید شاخه ها

به گفته تحلیلگران موضع گیری جدید داخل جماعت اخوان مصر و شاخه های آن در دوره اخیر بر اساس سه تحلیل می باشد که عبارتند از؛ ایجاد شکل جدید برای ارتباط، رهایی از تنگنای پیچیده جماعت مادر در مصر و اعتراف به واقعیت موجود از طریق ارتباط معنوی شاخه ها بیش از ارتباط تشکیلاتی با جماعت مادر.

۱- شکل جدید رابطه

کمال حبیب متفکر اسلامی مصری در تفسیر اول تحولات داخل مکاتب تشکیلات اخوان می گوید: تحولات کنونی گامی رو به جلو در شکل جدید رابطه است. وی در این باره خاطرنشان می سازد: جماعت مادر از حرکت و فعالیت ناتوان مانده و دچار شکاف و اختلاف شده است. این در حالی است که بیداری، بازنگری و قدرت برخی از شاخه ها مثل جنبش النهضه، شاخه های جماعت اخوان در مراکش، یمن و جنبش حماس و … افزایش می یابد و این تحولات مانوری برای بقا به شمار می آید.

۲- رهایی از تنگنای پیچیده جماعت مادر در مصر

خلیل العانی استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل مرکز دوحه قطر بر این باور است که جماعت اخوان به بار سنگینی بر دوش شاخه ها  و تصمیمات آنها تبدیل شده است و از این رو تصمیم قطع ارتباط با جماعت مادر در مصر اتخاذ شده است.

العانی به عنوان کارشناس تاریخ جماعت اخوان بر این باور است که دلایل قطع ارتباط شاخه ها از جماعت مادر در مصر از آن روست که در طول ۴ سال گذشته هنوز این جماعت در حالت سکون قرار دارد و دیدگاه و استراتژی خود را متحول نساخته است و در یک رویکرد تسلیمی و سکون بر عامل زمان تکیه دارد که این امرنشان دهنده نبود راهکار نزد این جماعت است تا به شکل اجباری هزینه به تأخیر انداختن اصلاحات در بدنه خود را پرداخت نماید.

این استاد دانشگاه مصر بر این باور است که جماعت اخوان مصر در یک تنگنای سه گانه به سر می‌برد که در تاریخ آن بی سابقه است. این تنگناها عبارتند از۱- تلاش برای بقا در برابر تلاش بی سابقه ای برای ریشه کنی و نابودی آن در عرصه داخلی، منطقه ای و بین المللی ۲- بحران داخلی دشوار به دلیل نبود رهبر و نداشتن دیدگاه و تعارض در استراتژی که باعث وقوع شکاف هایی در صفوف جماعت شد. ۳- از دست دادن بخش بزرگی از پشتوانه اجتماعی به دلیل اشتباهات تکراری و تبلیغات روشمند برای تخریب وجهه آن.

۳- به رسمیت شناختن واقعیت موجود

عمار فاید پژوهشگر اسلامی در مسائل جنبش های اسلامی تفسیر دیگری درباره وضعیت جماعت اخوان دارد. وی بر این باور است که اقدام حماس و یا اتحادیه سازمانهای اسلامی و دیگر فروع جماعت اخوان اعتراف به واقعیت موجود در عدم ارتباط تشکیلاتی و باز تعریف ارتباط خود با جماعت مادر است و نه یک مانور تاکتیکی.

وی در این باره تأکید کرد: بین این فروع و جماعت مادر تنها ارتباط معنوی وجود دارد چرا که این فروع و مکاتب با هر عنوانی همچون اخوان، النهضه، عدالت و توسعه و … به شکل مستقلی عمل می‌نمایند.

دلایل جدایی فروع اخوان از جماعت مادر

عمار فاید بر این باور است که دلایل جدایی فروع جماعت اخوان از جماعت مادر در مصر به ۳ دلیل است که عبارتند از ۱- قرار دادن جماعت اخوان از سوی مقامات مصر در سال ۲۰۱۳ و از سوی عربستان در ۲۰۱۴ در لیست گروه های تروریستی که این امر باعث شد این فروع خطوط ارتباطی خود را با جماعت مادر قطع نمایند تا منافعشان در کشورهای خود به خطر نیفتد.

۲- منطقی نیست که جماعتی در یک کشور در رأس قدرت قرار بگیرد و این شبهه وجود داشته باشد که آن جماعت وابسته به حرکتی در خارج کشور است.

۳- تشکیلات اخوان در مصر در اختلاف خود با دولت کنونی، این اخلافات را امری داخلی قلمداد نمود که خود باید برای آن راهکار بیابد. چه بسا این مسأله به فروع دیگر جماعت اخوان این حق را داد تا خط مشی خود را در مسائل داخلی خود بدون تبعیت از هرگونه مرجعیت تشکیلاتی دیگر تعیین نمایند.

افول جماعت اخوان

در حالی که خلیل العانی پژوهشگر برجسته بر این باور است که تشکیلات جماعت اخوان با توانایی خیلی کمتر از قبل باقی خواهد ماند، کمال حبیب متفکر اسلامی بر این باور است که آینده جماعت شاهد تحول بیشتر در فروع جماعت و شکوفایی آنها برای ایجاد شکل متفاوت و جدیدی برای ادامه فعالیت باشد. وی در ادامه می گوید: تشکیلات مادر در مصر با پایبندی به مواضع خود بدون تجدید نظر و تحول به سمت افول پیش خواهد رفت و به تنش خود با مقامات مصری ادامه خواهد داد و آنچه در این مسیر به آن کمک می کند بعد دینی و عقیدتی آن است.

عمار فاید نیز این باور است که مواضع فروع اخوان بر جماعت اخوان مصر که فاقد دیدگاه و رهبری برای متحد نمودن جبهه داخلی آن است، تأثیر نخواهد داشت.