* پیروز ایزدی
به دنبال انتخاب امانوئل مکرون به ریاست جمهوری فرانسه در ٧ مه ٢٠١٧ و در پی آن، پیروزی گسترده جنبش هوادار او در انتخابات پارلمانی ماه ژوئن و کسب اکثریت مطلق پارلمانی توسط حزب (REM)، این موضوع توجه ناظران را به خود جلب کرد که با توجه به تحولاتی نظیر به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا و مواضع او در خصوص تجدید نظر در تعهدات آمریکا نسبت حفظ امنیت اروپا، خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، تداوم بحران مالی و رکود اقتصادی در برخی کشورهای اتحادیه اروپایی، جنگ و نابسامانی در خاورمیانه و تبعات آن برای اروپا و بالاخص فرانسه نظیر تروریسم و مهاجرت های غیرقانونی که در همسایگی فرانسه و در سطح بینالمللی رخ دادهاند، سیاست خارجی فرانسه چه سمت و سویی پیدا خواهد نمود. همچنین، این پرسش در ایران مطرح گردید که دولت مکرون در قبال جمهوری اسلامی ایران چه موضعی در پیش خواهد گرفت. این نوشتار می کوشد به این پرسشها پاسخ دهد.
دکترین سیاست خارجی مکرون
در سال های اخیر، فرانسه به رغم برخورداری از مزیت هایی نظیر عضویت دائم در شورای امنیت ملل متحد و برخورداری از توانمندی های نظامی قابل توجه از جمله نیروی بازدارنده هسته ای، نیروی دریایی دارای توان عملیاتی در آب های عمیق اقیانوس های آزاد و حضور نظامی در بسیاری از نقاط جهان، به دلایل متعدد از جمله ضعف بنیه اقتصادی و برخی اشتباهات استراتژیک در خصوص وارد شدن در ماجراجویی های سیاسی و نظامی بدون داشتن برآوردی صحیح از واقعیت های صحنه (سوریه) و عدم توجه به موازنه قوا و عدم پیش بینی پیامدهای اقدامات خود (لیبی)، عملاً از ایفای نقشی در خور در معادلات بین المللی بازمانده است. از این رو، دولت مکرون که با هدف اصلاح امور سر کار آمده است، در زمینه سیاست خارجی نیز بر آن است که با درس گرفتن از اشتباهات گذشته و نزدیکی با واقعیت ها از یکسو و تلاش برای بهبود اوضاع اقتصادی کشور و بازگرداندن شکوفایی به اقتصاد بی رمق آن، بار دیگر فرانسه را به جایگاهی در صحنه بین المللی بازگرداند که با ظرفیت های فرهنگی آن هماهنگی بیشتری داشته باشد. برخی ناظران سیاسی چنین ابراز عقیده کرده اند که در همان راستای مواضع ایدئولوژیک مکرون که در طیف های راست و چپ نمی گنجد، سیاست خارجی او نیز تلفیقی از دیدگاه های دوگل و میتران، دو رهبر بزرگ فرانسه در نیمه دوم قرن بیستم، می باشد. به عبارتی، مکرون از یکسو به دنبال استقلال بیشتر در سیاست خارجی ( به ویژه با در نظر گرفتن مواضع ترامپ در خصوص شرایط اتحاد با اروپا و حفظ امنیت آن) و فاصله گرفتن از واشنگتن و مسکو در راستای اصول گلیسم می باشد و از سوی دیگر، به شدت هوادار همگرایی اروپایی طبق دیدگاه های میتران می باشد و معتقد است که فرانسه در یک اروپای متحد می تواند به بهترین شکل آرمان ها و منافع خود را تأمین کند.
اولویت های سیاست خارجی مکرون
1- انجام اصلاحات در ساختار اتحادیه اروپا به منظور رفع معایب آن و توانمندسازی بیشتر آن در مواجهه با بحران های مالی و اقتصادی: در این زمینه، مکرون در راستای همگرایی مالی بیشتر، وعده ایجاد وزارت دارایی اروپایی و تخصیص بودجه از جانب اتحادیه اروپا برای سرمایه گذاری در زیرساخت ها و اتخاذ مکانیسم هایی برای کمک به اعضای ضعیف تر منطقه یورو را مطرح کرده است. مکرون امیدوار است با بهبود وضعیت اقتصادی در داخل بتواند به صورت شریکی برابر با آلمان در رهبری اتحادیه اروپا نقش ایفا کند و حتی با توجه به توانمندی های نظامی خود نقش رهبری سیاسی را در اتحادیه در دست گیرد. به ویژه با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، در این زمینه راه برای فرانسه هموارتر گردیده است، زیرا این امر راه را برای ایده های جدید مکرون در خصوص همگرایی اقتصادی، حمایت از بازارهای اروپایی و ایجاد یک هویت دفاعی اروپایی باز کرده است، با توجه به اینکه مواضع بریتانیا در این موارد همواره مبتنی بر مخالفت با هرگونه واگذاری بیشتر حاکمیت به بروکسل، ترویج بیشتر تجارت آزاد و تکیه بر ناتو برای حفظ امنیت اروپا بوده است، با خروج بریتانیا از صحنه، بار دیگر رهبری و موتور محرکه اتحادیه اروپا در اختیار محور آلمان-فرانسه قرار خواهد گرفت و فرانسه امیدوار است با بهبود اوضاع اقتصادی خود و با توجه به ظرفیت های سیاسی و نظامی اش دست کم بتواند رهبری سیاسی اتحادیه اروپا را در دست بگیرد.
2- در مورد روابط با روسیه، به رغم تبلیغات سوء رسانه های دولتی روسیه در جریان مبارزات نتخاباتی مکرون علیه او، مکرون با توجه به اینکه هنوز استراتژی مشخصی از جانب دولت ترامپ در قبال روسیه تدوین نگردیده است و این امر تا حدود زیادی تحت الشعاع مسائلی مانند روابط شخصی تیم ترامپ با پوتین و دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا قرار گرفته است و نیز با در نظر گرفتن فشارهایی که از سوی محافل تجاری و بازرگانی در اروپا و به ویژه در آلمان برای رفع تحریم های روسیه یا دست کم کاستن از انها وجود دارد، به نظر می رسد مکرون ضمن حفظ موضع سخت خود در قبال روسیه، آمادگی خود را برای تعامل جدی با این کشور در زمینه حل مسئله اوکراین و همکاری در خصوص مبارزه با تروریسم و بحران سوریه نشان داده است.
3- در مورد خاورمیانه و بالاخص بحران سوریه، مکرون پیش شرط کناره گیری بشار اسد از قدرت را برای آغاز فرایند سیاسی حل بحران کنار گذاشته است و حفظ این دولت را برای برقراری مجدد ثبات در سوریه با توجه به عدم وجود آلترناتیوی برای آن و اولویت مبارزه با داعش و گروه های توریستی ضروری قلمداد کرده است. همچنین مکرون امادگی خود را برای به رسمیت شناختن و احترام به منافع روسیه در سوریه اعلام کرده است.
4- در خصوص مداخلات نظامی فرانسه در خارج، مکرون بر ضرورت تقدم دیپلماسی برای حل بحران ها بر اتخاذ رویکردی نظامی گرایانه با توجه به تجربیات قبلی نظیر لیبی تأکید نموده است. هر چند در این خصوص، خط قرمزهایی نیز مانند کاربرد سلاح شیمیایی و خطر سرنگونی دولت هایی که به ویژه در آفریقا با فرانسه روابط ویژه ای دارند از سوی گروه های تروریستی قائل گردیده است.
رویکرد دولت جدید فرانسه به ایران
در زمینه روابط با جمهوری اسلامی ایران، دولت مکرون ضمن تأکید بر اهمیت برجام در جهت تأمین صلح و امنیت در منطقه، با توجه به رویکرد اقتصادی خود و تمایل به بهره گیری از فرصت های پدید آمده در فضای پسابرجام، علاقه مندی خود را به گسترش روابط اقتصادی و تجاری و انجام سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصادی ایران از جمله انرژی، حمل و نقل و خودروسازی نشان داده است. قرارداد اخیر 8/4 میلیارد دلاری شرکت فرانسوی توتال با شرکت پتروپارس برای توسعه فاز 11 میدان گازی پارس جنوبی و حجم مبادلات تجاری میان ایران و فرانسه که در سال 2013 به کمتر از 500 میلیون یورو در پایان سال 2016 به حدود 2 میلیارد یورو افزایش پیدا کرده است. پیش بینی می شود که با توجه به روند کنونی و منافع مشترک دو کشور و نیز چشم انداز رفع موانع بانکی موجود در آینده این رقم افزایش بیشتری کند. ناظران اقتصادی بر این باورند که دو کشور این ظرفیت را دارا می باشند که حجم مبادلات تجاری خود را تا 5 میلیارد یورو در سال افزایش دهند.
در زمینه مسائل منطقه ای نیز رویکرد جدید سیاست خارجی دولت مکرون به ویژه در مورد بحران سوریه و اولویت مبارزه با تروریسم و افراط گرایی می تواند زمینه ساز نزدیکی بیشتر مواضع دو کشور در این خصوص باشد.
نتیجه گیری
به نظر می رسد دولت مکرون با توجه به شرایط جدید بین المللی و تهدیداتی که متوجه امنیت اروپا به ویژه از ناحیه گروه های تروریستی در خاورمیانه می باشد و نیز بحران مهاجران و با درس گرفتن از اشتباهات گذشته می کوشد سیاست خارجی جدید در پیش گیرد. این سیاست خارجی جدید که نشان از عملگرایی مکرون دارد بر دو پایه استوار می باشد: 1) اتخاذ مواضعی مستقل تر هماهنگ با اموزه های مکتب گلیسم که ریشه های عمیقی در فرهنگ سیاسی این کشور دارد، اما به ویژه طی ده سال اخیر کمرنگ شده بود، و 2) تعهد به همگرایی اروپایی و تعمیق آن که به نوعی میراث میتران به شمار می رود و اعتقاد به اینکه فرانسه می تواند در قالب یک اتحادیه اروپای قدرتمند، نقش آفرینی بیشتری در صحنه بین المللی داشته باشد. در این راستا و با توجه به اینکه امنیت و اقتصاد از جمله اولویت های دولت جدید فرانسه می باشد، انتظار می رود که این کشور در تعاملات بین المللی خود رویه ای در جهت برقراری صلح و ثبات بیشتر و ایجاد فرصت های اقتصادی بیشتر در پیش گیرد که در هر دو این زمینه ها، جمهوری اسلامی ایران می تواند شریک قابل اعتمادی برای فرانسه باشد.
*کارشناس مرکز تحقیقات استراتژیک
منبع: مرکز تحقیقات استراتژیک
0 Comments