جعفر خاشع در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به اظهارات رئیس جمهوری آذربایجان مبنی بر دستیابی به توافقی با ارمنستان برای تعیین خطوط مرزی و کریدور زنگزور خاطرنشان کرد: اگر هدف این کریدور صرفا بحث رفع انسداد مسیرهای مواصلاتی باشد، در توافق‌نامه میان این دو کشور که با میانجی‌گری روسیه در سال 2020 به دست آمد، مسائلی پیش‌بینی شده بود و کشورهای منطقه از جمله ایران نیز چندان ملاحظاتی درباره آن ندارند. این راه‌ها پیش از این نیز بوده و مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

خاشع با تاکید بر اهمیت رویکرد کشورها نسبت به کریدور زنگروز گفت: نگاهی که جمهوری آذربایجان و ترکیه نسبت به این مسئله دارند با فلسفه وجودی کریدورها متفاوت است؛ هر چند کریدورها اهداف بلندمدت ژئوپلیتیک هم دارند، اما بیشتر کارکرد اقتصادی از آن‌ها انتظار می‌رود. حتی عموما کشورهای مبدع آن، از اسامی استفاده می‌کنند که باعث ایجاد هم‌افزایی در میان کشورهای منطقه شود و منافع همه بازیگران و کنشگران را مدنظر قرار دهد.

«زنگزور» مفهومی تهاجمی دارد

وی با تاکید بر ضرورت ایجاد چشم‌انداز باثبات برای کریدورها ادامه داد: ما این مسائل را برای کریدوری که جمهوری آذربایجان به دنبال آن است، نمی‌بینیم. در وهله اول، نام «زنگزور»، مفهومی تهاجمی دارد که ادعاهای ارضی را با خود مطرح می‌کند. از این اقدامات، به نظر می‌رسد آنچه این کشورها دنبال می‌کنند با ذات و کارکرد کریدورها سازگاری ندارد و اهداف ارضی، سیاسی و امنیتی را پیگیری می‌کنند.

این کارشناس مسائل قفقاز با تاکید بر اینکه چنین رویکردی نه تنها همکاری بازیگران منطقه‌ای را جلب نخواهد کرد بلکه شاهد واکنش‌ها و اعتراضات آنها خواهیم بود، اضافه کرد: پیش از این نیز شاهد بودیم، مقامات جمهوری آذربایجان بعد از نشست بروکسل عنوان کردند که در مورد کریدور به توافق رسیدیم، در حالی که وزارت خارجه ارمنستان این مسئله را تکذیب کرد. اکنون نیز که علی اف در گفتگوی تلفنی با اردوغان به این مسئله پرداخته، جزئیاتی از آن ارائه نداده و مقامات ارمنی نیز واکنشی نداشته‌اند.

وی گفت: در صورت مخالفت کشورها، همکاری‌ها کمتر خواهد شد و این کریدور نمی‌تواند در بلندمدت موفقیتی داشته باشد. با توجه به اینکه این قبیل طرح‌ها تنها منافع دو کنشگر را مدنظر دارند، هزینه‌های آن افزایش پیدا خواهد کرد و نمی‌تواند به اهدافش برای ایجاد صلح و آرامش برسد و رفته رفته به سمت ایجاد تنش و عدم همکاری کشورها خواهد رفت.

اهداف غیراقتصادی ترکیه و جمهوری آذربایجان

خاشع با بیان اینکه ارمنستان با از دست دادن کنترل بخشی از خاکش موافقت نخواهد کرد، اظهار داشت: متاسفانه به نظر می‌رسد اهداف ترکیه و جمهوری آذربایجان، بیشتر اهداف غیراقتصادی است، چرا که اکنون نیز مسیرهای مختلفی وجود دارد که این دو کشور می‌توانند به یکدیگر وصل شوند. در مسیر گرجستان سرمایه‌گذاری‌های زیادی انجام شده، مسیر ایران نیز مسیر کاملا اقتصادی، امن و باثبات بوده است. این مسیرها کاملا توجیه پذیر هستند و سرمایه‌گذاری جدید به لحاظ اقتصادی توجیه ندارد.

رئیس بنیاد مطالعات قفقاز گفت: در نشست بروکسل برای تشکیل کمیسیون بررسی مرزها توافقی انجام شده بود و در نهایت باید این مذاکرات پیش رود تا مانع تنش‌ها شود؛ اما باید درنظر گرفت مبنای این تعیین خطوط براساس کدام نقشه بوده و مرزهای بین این دو جمهوری در چه سالی مبنا قرار گرفته است. براساس گزارش رسانه‌ها به نظر می‌رسد دو کشور در بروکسل توافق کرده‌اند مرزهای سال 1993 باشد، اما جمهوری آذربایجان پیش از این انتظار داشت مبنای ترسیم مجدد خطوط، مرزهای 1918 تا 1926 باشد.

وی با بیان اینکه اراده تعیین خطوط برای حل مشکلات جاری میان دو طرف خصوصا ارمنستان وجود دارد، ادامه داد: کشورهای منطقه خواهان جابجایی سرزمین‌های بزرگ و تغییر معنادار در مرزهای بین‌المللی نیستند. این وضعیت را جامعه ارمنی نیز نخواهد پذیرفت و قطعا دولت این کشور نیز تحت فشار افکار عمومی ارمنیان داخل و خارج از ارمنستان این وضعیت را قبول نخواهد کرد.

خاشع یادآور شد: آرمن گریگوریان، دبیر شورای عالی ارمنستان نیز با رد ادعای رئیس جمهور آذربایجان درباره زنگزور اعلام کرده است که ممکن نیست هیچ کریدوری در قلمرو جمهوری ارمنستان وجود داشته باشد و همه توافقات صورت گرفته در بروکسل صرفا درباره بازگشایی راه‌های حمل و نقل است. با این حال مخالفان پاشینیان، او را مانند آنچه در جنگ 2020 رخ داد، متهم به عقب‌نشینی در مقابل باکو و پنهان نگه داشتن توافقاتی که با طرف آذری داشته است، می‌کنند.

این کارشناس مسائل حوزه قفقاز گفت: در آنچه دولت ارمنستان از نتایج نشست بروکسل اعلام کرده، اشاره شده که در این گفتگو توافقاتی در مورد ادامه کار در راستای باز کردن ارتباطات منطقه‌ای و آغاز به کار کمیسیون تعیین مرزها و تامین امنیت صورت گرفته است و این گفتگوها در ژوئیه یا اوت ادامه می‌یابد. رئیس شورای اتحادیه اروپا نیز اعلام کرد که دوطرف با وی درباره رفع موانع موجود بر سر ترانزیت میان دو کشور و سهولت در حمل و نقل میان نخجوان و خاک اصلی آذربایجان و برخی مناطق ارمنستان با استفاده از خاک آذربایجان به توافق رسیدند.

خاشع در عین حال تصریح کرد: در مذاکرات بروکسل، جمهوری آذربایجان دست بالا را داشت و روند این مذاکرات تاکنون به نفع آنها بوده است.

ایران تغییر در مرزهای بین‌المللی را نخواهد پذیرفت

وی با تاکید بر اینکه، ایران تغییر در مرزهای بین‌المللی را نخواهد پذیرفت، اضافه کرد: در شرایطی شاهد پررنگ شدن مذاکرات بروکسل هستیم که روسیه به دلیل جنگ در اوکراین کمتر می‌تواند به قفقاز جنوبی توجه داشته باشد، اما قطعا در بحث نتایج و مذاکرات نهایی، احتمال موفقیت توافق‌ها بدون روسیه بسیار کم است و دوامی ندارد. ملاحظات روسیه در این دو جمهوری باید تامین شود، در غیر این صورت توافقات پایدار نیست و با وجود درگیری روسیه در جنگ، نمی‌توان انتظار داشت تغییرات شگرفی در قفقاز بدون توجه به منافع این کشور رخ دهد.