جدیدترین مطالب
آیا مقدمات صلح پایدار در قفقاز فراهم می شود؟
أحدث المقالات
رویکرد ترکیه در بحران اوکراین
ترکیه که از سیاستهای اشتباه روسیه در بحران اوکراین انتقاد میکند از حقوق حاکمیت و استقلال اوکراین دفاع کرد. غربیها سالهاست که ترکیه را به تغییر جهتگیری و طرفداری از روسیه متهم کرده و موردانتقاد قرار میدهند.
ترکیه در موضعگیری رسمی خود حمله به خاک اوکراین را یک اقدام تجاوزکارانه بیسابقه، غیرقانونی، ناموجه و غیرقابلقبول توصیف میکند. بهزعم آنها تغییر مرزها بهزور، مغایر با اصول اولیه سازمان ملل و حمله روسیه به اوکراین نقض آشکار و جدی قوانین بینالمللی و اقدامی علیه قوانین است؛ ترکیه باوجود وابستگیهای خود به روسیه در زمینههای انرژی، مواد غذایی، گردشگری و سوریه، ترجیح داد از تمامیت ارضی اوکراین دفاع کند.
ترکیه بهرغم مخالفت روسیه، از فروش پهپادهای مسلح و غیرمسلح به اوکراین و امضای قراردادهای دفاعی با این کشور خودداری نکرد. اردوغان انتخاب خود را بهوضوح و با صراحت به نفع ناتو و در مقابل پوتین که مخالف گسترش ناتو است، انجام داد.
در عین حال ترکیه تلاش دارد در بحران اوکراین سیاست تعادل را دنبال کند. البته مخالفان اردوغان معتقدند در صورت برکناری حزب عدالت و توسعه و به حاکمیت رسیدن گروه مخالف در ترکیه، قطعاً این امر در فضای سیاسی کشور تأثیرگذار است و دوران جدیدی که هم به نفع ناتو و هم به نفع ترکیه است، آغاز میشود. تنش با امارات، عربستان، مصر و رژیم اسرائیل با شدت بیشتری کاهش خواهد یافت و فضای مساعدتری برای تقویت اتحاد و همپیمانی با اروپا و آمریکا به وجود خواهد آمد.
اردوغان از یکسو به خاطر اینکه ناتو گام مشخصی برای اوکراین برنداشت، از آن انتقاد میکند، از سوی دیگر نمیخواهد رابطه خود با روسیه را هم به هم بزند. فراخوان غرب برای شرکت در تحریمها علیه روسیه، درخواست بستن تنگهها بر روی کشتیهای روسی و لزوم حفظ روابط تجاری با این کشور، اردوغان را با محذور و تردید روبهرو کرده است.
به خاطر روابط ویژه اردوغان با پوتین و خرید اس-400ها، در بین کشورهای عضو ناتو بیاعتمادی نسبت به آنکارا شکل گرفته است. اردوغان به دلیل روابط بسیار نزدیک با اوکراین و روسیه، نمیتواند از هیچکدام از این دو کشور بگذرد. اردوغان خواستار پشت سر گذاشتن این بحران با حفظ روابط و همکاریهای خوب کشورش با روسیه و اوکراین است.
زلنسکی، رئیسجمهوری اوکراین با ستایش از اردوغان و پهپادهای مسلح بایراکدار TB2 ساخت ترکیه، تأکید دارد روابط بسیار نزدیکی با اردوغان و ترکیه دارد. پهپادهای مسلح که از ترکیه خریداری کرده، کمک زیادی به اوکراین میکند.
زلنسکی میگوید: «ترکیه فقط در مورد هواپیماهای بدون سرنشین به ما کمک نمیکند. اردوغان در بسیاری موارد به ما کمک کرد. اردوغان نهتنها در این زمینه بلکه در سطح سیاسی نیز ابتکارات زیادی برای اوکراین دارد. ترکیه یکی از کشورهایی است که میتواند امنیت اوکراین را تضمین کند.»
ترکیه که مسئول برنامه تردد از تنگههای استانبول و چاناک کاله است، به خاطر تحولات در حوزه دریای سیاه، با یک معضل و دوراهی مواجه است. اوکراین انتظار دارد بر اساس ماده 19 پیمان مونترو، تنگهها بر روی کشتیهای روسی بسته شود. به ادعای آنکارا، باید تشخیص داده شود که آیا به لحاظ حقوقی، وضعیت جنگ مطرح است یا نه؟
وزیر خارجه ترکیه اعتقاد دارد: «آنکارا میتواند جلوی عبور کشتیهای جنگی از تنگهها را بگیرد؛ اما در پیمان مونترو یک موضوع دیگری نیز وجود دارد. آنهم اینکه اگر کشورهای طرف جنگ درخواست بازگشت کشتیهای خود به کشورشان را بدهند، باید به آنها اجازه داده شود. اگر وضعیت جنگ را به لحاظ حقوقی بپذیریم، این روند آغاز خواهد شد. اگر وضعیت جنگی را بپذیریم، عبور کشتیهای جنگی را در چارچوب پیمان مونترو ممنوع خواهیم کرد. ولی حتی اگر ممنوع کنیم، روسها حق عبور دارند.»
هنگام تنظیم این پیمان، روسها مادهای به نفع خود گذاشتهاند. این موضوع در مادههای 19، 20 و 21 تنظیمشده و در آخر گفته میشود، اگر کشتی کشورهای هم ساحل درخواست بازگشت به پایگاههای خود را بدهند، به آنها اجازه تردد داده میشود. در ماده 19 پیمان مونترو گفته میشود کشتیهای جنگی متعلق به دولتهای در حال جنگ، اگر از بنادر خود خارج شده باشند، میتوانند به بندرهایشان برگردند. در چنین وضعیتی مسکو در عبور کشتیهای خود از مدیترانه به دریای سیاه با مشکل مواجه نخواهد شد.
ماده 20 پیمان حق هرگونه موضعگیری به ترکیه درصورتیکه یکی از کشورهای طرف جنگ باشد را میدهد. طبق ماده 21 اگر ترکیه احساس کند با تهدید جنگ مواجه است، حق بستن تنگهها را دارد. به کشتیهای جنگی دولتهایی که هم ساحل با دریای سیاه نیستند و در جنگ شرکت نمیکنند نیز باید از 15 روز قبل اطلاع داده شود، این کشتیها نمیتوانند بیش از 15 تن وزن داشته باشند و حداکثر 21 روز حق حضور در دریای سیاه را دارند.
بستن تنگهها بر روی روسیه و باز نگه داشتن آن بر روی نیروهای اوکراین و ناتو، ترکیه را در وضعیت دشواری قرار خواهد داد. خروج روسیه از پیمان مونترو، میتواند برتری کنترل تنگهها توسط ترکیه را که در سال 1936 کسب کرده است، ولی اکنون در حقوق بینالملل بیاعتبار است، از دست آنها بگیرد. ازاینرو ترکیه بهعنوان یک برونرفت، از وضعیت جنگ سخن به میان نیاورده و یادآوری میکند که کشتیها بهطور استثنایی میتوانند به پایگاههای خود بازگردند.
یکی دیگر از بنبستهای اردوغان، تحریمها است. در جریان بحران اوکراین تحریمهای تصویب شده از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه را رعایت نکرد. حال که مشخص است گام بیشتری از سوی ناتو برداشته نخواهد شد، کشورهای عضو پیمان رأساً به اوکراین سلاح خواهند فرستاد و بهنوعی جنگ نیابتی جدید شکل خواهد گرفت. اردوغان از زمانی که بایدن انتخاب شد، سعی دارد رابطه سرد میان ترکیه و سایر اعضای ناتو را از طریق اوکراین ترمیم کند. اردوغان که همواره اهمیت ترکیه در ناتو را یادآور میشود، با بحران اوکراین، فرصتی را که میخواست، به دست آورد. اردوغان بر این باور است که در سایه بحران، موقعیت او در پروندههایی نظیر برنامه اف-35 که ترکیه از آن کنار گذاشته شد، مدرنیزه کردن اف-16ها و حمایت آمریکا از کردها در سوریه تقویت خواهد شد.
0 Comments