بهروز ایاز در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی تصمیم آمریکا برای خروج 2 هزار و 500 نیروی نظامی خود از افغانستان در اول می ‌و در نهایت 11 سپتامبر سال جاری را مهر پایانی بر جنگ 20 ساله آمریکا در افغانستان و طولانی‌ترین جنگ در طول تاریخ این کشور دانست و خاطرنشان کرد: این امر دارای ابعاد گسترده سیاسی و اقتصادی برای پاکستان است؛ چراکه این کشور، افغانستان را حیات خلوت خود دانسته و همیشه در تلاش برای نفوذ بر آن بوده است.

وی کمک به شکل‌گیری طالبان در دهه 1990 و ترغیب این گروه به مذاکرات صلح در زمان کنونی (همانند دسامبر 2018) را ازجمله اقدامات پاکستان برای نفوذ در افغانستان عنوان کرد و افزود: ازاین‌رو خروج آمریکا از افغانستان نقطه عطف مهی برای پاکستان خواهد بود و آمریکا با آگاهی از این نکته می‌داند که شرایط دوران پساخروج آن به پاکستان بستگی دارد.

ایاز با بیان اینکه پاکستان شرایط پیش روی منطقه را در جهت منافع خود می‌بیند، گفت: این کشور که در سال‌های اخیر، راهبرد ژئواکونومیکی را جایگزین راهبرد ژئواستراتژیک خود کرده است درصدد است تا از شرایط پیش رو برای تقویت راهبرد کنونی خود استفاده کند.

خروج آمریکا از افغانستان، برد دوسویه برای اسلام‌آباد

وی توضیح داد: این راهبرد به معنای تأکید بر مبادلات اقتصادی و تجاری و بیانگر نگاهی جدید به مسائل و تحولات منطقه جنوب آسیاست. در همین راستا تصمیم اخیر دولت جدید ایالات‌متحده مبنی بر خروج نیروهای نظامی خود از افغانستان، یعنی همان خواسته‌ای که طالبان به خاطر آن مذاکره می‌کند، یک بُرد دوسویه برای اسلام‌آباد محسوب می‌شود.

این کارشناس مسائل آسیا ادامه داد: از یکسو خروج آمریکا از افغانستان منجر به کاهش حضور و نفوذ هند در این کشور می‌شود و پاکستان این را فرصتی برای پررنگ‌تر کردن نفوذ خود در افغانستان می‌داند که این مسئله نیز در عرصه سیاسی به‌واسطه تقویت و همراهی با طالبان، در راستای تبدیل کردن افغانستان به عمق استراتژیک خود و در عرصه اقتصادی و صادرات کالاهای خود به این کشور اهمیت بالایی دارد؛ چرا که افغانستان یکی از بزرگ‌ترین بازارها برای کالاهای پاکستان است.

ایاز تأکید کرد: از سوی دیگر اسلام‌آباد مایل است از ارتباط با آمریکا در جهت راهبرد ژئواکونومیکی خود استفاده کند؛ چون به‌خوبی می‌داند که با این حرکت می‌تواند علاوه بر حل مشکلات خود با این کشور، در جهت توسعه و رشد اقتصادی گام بردارد و بر مشکلات داخلی خود فائق آید؛ یعنی همان رفتاری که هند در سیاست خارجی خود برگزیده است؛ بنابراین بدیهی است که اسلام‌آباد خروج نظامی واشنگتن و ناتو از افغانستان را با نگاهی سیاسی و راهبردی در برابر هند و بازیابی عمق استراتژیک خود و با رویکردی اقتصادی برای بازارهای افغانستان و هم‌چنین بهبود روابط خود با آمریکا ارزیابی می‌کند.

احتمال تسلط طالبان بر بیشتر مناطق افغانستان

وی درعین‌حال یکی از محتمل‌ترین پیش‌بینی‌ها و درعین‌حال نگرانی‌های این تصمیم آمریکا راطالبان همراهی بیشتر پاکستان با طالبان و بازگشت به دهه 1990 برای افغانستان ارزیابی کرد و افزود: این مسئله می‌تواند به تسلط طالبان بر اکثریت مناطق این کشور بینجامد.

ایاز ادامه داد: اهمیت این موضوع تا آنجاست که بدانیم طالبان در این روزها پیشروی‌های زیادی داشته و قوی‌تر از طالبان سال‌های قبل شده است و بر 76 ایالت تسلط و بر ایالت‌های دیگری نیز نفوذ دارد و خود را برنده جنگ 20 ساله با آمریکا می‌داند.

این کارشناس مسائل آسیا گفت: همه این مسائل در حالی است که مقابله با این گروه در زمان حاضر در محوریت سیاست‌های آمریکا نیست؛ چراکه ایالات‌متحده تعریف خود از «تهدید» را تغییر داده است و گروه‌های تروریستی دیگر تهدیدی برای این کشور محسوب نمی‌شوند بلکه کشورهایی مانند چین و روسیه موضوعیت بیشتری برای آن دارد.

شکست آمریکا در ایجاد دموکراسی ساختاری در افغانستان

ایاز اضافه کرد: اگرچه اسلام‌آباد اعلام کرده که خواهان روابط گسترده با همسایگان خود است و در پی تلاش برای رسیدن به یک نتیجه صلح‌آمیز در افغانستان و تنش‌زدایی با هند است؛ اما این احتمال وجود دارد که خروج آمریکا از منطقه دارای پیامدهای سیاسی و امنیتی منفی برای دولت کابل باشد و راه را برای توسعه‌طلبی‌های خشونت‌بار طالبان باز کند؛ چراکه به‌هرحال ایالات‌متحده در ایجاد یک دموکراسی ساختاری، امنیت سراسری و پروژه دولت – ملت‌سازی در افغانستان که مدعی آن بود شکست خورده است.

تلاش طالبان برای کسب پیروزی‌های نظامی

وی ادامه داد: جذب نیروهای طالبان در بدنه دولت کابل و تلاش این گروه برای کسب قدرت سیاسی، بیشتر نگاهی آرمان‌گرایانه به این مسئله است. آنچه پیش‌بینی آن محتمل به نظر می‌رسد این است که نیروهای طالبان با چراغ سبز اسلام‌آباد درصدد کسب پیروزی‌های نظامی و فتوحات بیشتر بر خواهند خاست.

به اعتقاد این کارشناس مسائل آسیا؛ با توجه به وابستگی امنیت کشور افغانستان و نیروهای نظامی آن، به نیروهای نظامی آمریکایی و ناتو، نمی‌توان شاهد کارآمدی قابل‌توجه آن‌ها پس از خروج نیروهای خارجی بود و انتظار می‌رود طالبان به حملات گسترده خود ادامه داده و ناامنی در افغانستان بیش از هر زمانی دستخوش یکه‌تازی‌های طالبان شود و زمینه را برای درگیری‌های داخلی مشابه دهه 1990 فراهم کند.

ایاز با اشاره به ابراز نگرانی‌های پاکستان نسبت به خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان، در خصوص برخی تحلیل‌ها مبنی بر احتمال ایجاد پایگاهی در پاکستان برای آمریکا، گفت: پاکستان خواهان روابط گسترده با آمریکا و رابطه‌ای ورای نگرانی‌های استراتژیک و مظنون بودن در مسئله صلح افغانستان است.

وی با اشاره به اظهارات اخیر وزیر خارجه پاکستان مبنی بر اشتیاق اسلام‌آباد برای روابط گسترده با آمریکا، باوجود کریدور اقتصادی 60 میلیارد دلاری پاکستان با چین، ادامه داد: این سخنان نشان‌دهنده اشتیاق اسلام‌آباد از رابطه عمیق اقتصادی و سیاسی با ایالات‌متحده و چراغ سبزی به دولت بایدن است که البته تاکنون پاسخ مثبتی از سمت طرف مقابل دریافت نکرده است.

احتمال خودداری آمریکا از ایجاد رابطه‌ای نزدیک با اسلام‌آباد

ایاز گفت: گر چه این امکان وجود دارد که روابط پاکستان و ایالات‌متحده بهبود یابد، اما با توجه به جنگ سرد جدید پکن و واشنگتن از یکسو و روابط راهبردی پکن و اسلام‌آباد از سوی دیگر، نه‌تنها احتمال زیادی برای تبدیل‌شدن پاکستان به پایگاه امن سیاسی و نظامی برای آمریکا وجود ندارد، بلکه با توجه به اینکه دولت‌های روی کار آمده در آمریکا از دریچه افغانستان به اسلام‌آباد نگاه می‌کنند، می‌توان گفت روابط پیش روی اسلام‌آباد و واشنگتن تا حد زیادی به رفتار خارجی پاکستان و افغانستان بستگی دارد.

وی تأکید کرد: احتمال زیادی وجود دارد که پس‌لرزه‌ها و دوران پساخروج آمریکا از افغانستان ناامنی و بی‌ثباتی بیشتری برای این کشور به همراه داشته باشد و پیش‌بینی می‌شود که ایالات‌متحده از ایجاد رابطه‌ای نزدیک با اسلام‌آباد خودداری کند که ریشه آن علاوه بر این موارد، به بی‌اعتمادی آمریکا به پاکستان، نزدیکی بیشتر به هند و همکاری پاکستان با طالبان برمی‌گردد.