یک گام تا تشکیل کشور فلسطین ؟!
نیویورک – ایرنا- حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران درباره انتخابات ریاست جمهوری آتی آمریکا گفت: هر انتخابی مردم آمریکا کنند مربوط به خود جامعه آمریکا است. ما در سیاست خارجی خودمان اصول شناخته شدهای داریم. برای ما تفاوتی بین دموکراتها و جمهوریخواهان وجود ندارد. تفاوت واقعی را باید در رفتار آمریکا جستجو کرد.
کریستوفر کلری و ویپین نارانگ در مطلبی که اندیشکده بلفر منتشر کرد، نوشتند: چنین ظرفیتی ممکن است تواناییهای هستهای پاکستان را در درگیری آتی خنثی سازد.
هدف چنین تغییری این است که به دهلینو اجازه دهد بدون اینکه نگران استفاده از سلاح اتمی توسط پاکستان یا ناچار به جنگ هستهای متقابل باشد، مجدداً فضایی را به دست آورد که اعتقاد دارد برای اقدام متقابل متعارف از دست داده بود.
بیثباتی ناشی از خطر ضربه اول هستهای ممکن است هند را ناچار سازد که شرایطی را بررسی کند که در آن شرایط بتواند از سلاح هستهای به شکل پیشدستانه استفاده کند.
این امر چالشی برای اعلامیه هند مبنیبر عدم استفاده اول از سلاح هستهای ایجاد میکند. مقامات رسمی ارشد هند استدلال کردهاند که اقدامات پیشدستانه ممکن است مطابق با سیاست عدم استفاده اول از سلاح هستهای باشد؛ بدین معنا که راهبرد هستهای هند ممکن است بدون هرگونه بازبینی عمومی در دکترین اعلامیاش تغییر کند.
هند به طور اساسی تعداد تسلیحات اتمی و متعارف خود را توسعه داده است و با این تسلیحات همراه با سامانهها و زیرساختهای لازم برای شناسایی و انهدام سامانههای هستهای پاکستان میتواند به عمق پاکستان ضربه بزند.
البته حصول ظرفیتی که بتواند از طریق نیروی مقابله به اهداف هستهای پاکستان ضربه بزند بسیار بعید است، اما حتی صرف پیگیری چنین گزینههایی، هم مسابقه تسلیحاتی در شبه قاره هند ایجاد میکند و هم انگیزههای خطرناکی برای انجام ضربه اول در یک بحران خواهد بود.
نارضایتی هند از رابطه بازدارندگی فعلیاش با پاکستان در فوریه و مارس 2019، بسیار آشکار و روشن بود. در 26 فوریه 2019، هند با این ادعا که در نزدیکی شهر بالاکوت اردوگاههای آموزش تروریستها وجود دارد، بمبهای هدایتشونده در نزدیک این شهر در خاک پاکستان رها کرد. دولت هند بیان داشت تاسیساتی که مورد هدف قرار گرفت برای آموزش تروریستهای وابسته به جیش المحمد استفاده میشد، سازمانی که مسئولیت حمله انتحاری در 14 فوریه 2019 را به عهده گرفت و در آن حمله انتحاری به نیروهای پارلمانی در کشمیر، 40 نفر از نیروهای امنیتی کشته شدند.
موفقیت حملات هند علیه پاکستان و انهدام اهداف مد نظر همچنان محل بحث و جدل است. روز بعد، پاکستان با انجام حملات متقابل همراه با تشدید عملیات زمینی در خط کنترل در منطقه مورد مناقشه جامو و کشمیر به حملات هند پاسخ داد. بحران بین هند و پاکستان متعاقب به اسارت در آمدن خلبان هندی توسط پاکستان و آزادسازی این خلبان فروکش کرد.
بحران فوریه 2019، بیانگر نخستین مورد استفاده از قدرت هوایی توسط دولت مسلح به تسلیحات هستهای علیه خاک دولت هستهای دیگر است و این بحران نشان داد که مناسبات هند و پاکستان چقدر در برابر تشدید سریع وخامت روابط آسیبپذیر است.
اگر خلبان هندی به اسارت پاکستان در نمیآمد و بلافاصله آزاد نمیشد، معلوم نبود که تشدید حملات متقابل و تلافیجویانه بعد از یک دور از حملات متوقف میشد. نارندا مودی، نخستوزیر هند شخصا اعلام کرد که اگر خلبان هندی آزاد نمیشد، هند آماده استمرار حملات با بکارگیری موشکهای متعارف بود.
حدوداً یک ماه بعد، مودی اعلام کرد که هند در یک آزمایش، ماهوارهای واقع در مدار پایینی زمین را با یک راکت سرنگون کرد. البته در این آزمایش از نسخه اصلاحشده سامانه دفاعی رهگیری موشک بالستیک هند استفاده شد و همچنین ظرفیتهای فزایندهای را نشان داد که هند باید اهداف در ارتفاع و سرعت بالا را همچون موشکهای بالستیک دوربرد پاکستان رهگیری کند.
رویدادهای اوایل سال 2019، تاکیدی بر تلاقی دو روند بلندمدت است: الف) نارضایتی مستمر هند نسبت به عدمتوانایی برای جلوگیری یا متوقف ساختن حمایت پاکستان از گروههای تروریستی ضد هند. ب) رشد ظرفیتهای نظامی هند برای شناسایی، رصد و انهدام داراییهای استراتژیک پاکستان.
این روندها برای رهبران هند جهت توسعه گزینههای وسوسهانگیزی بوده است که به نیروی نظامی اجازه میدهد سامانههای هستهای دوربرد پاکستان را در صورت بروز یک درگیری جدی هدف قرار دهند.
انگیزه نیروی مقابله
کشورهای بزرگ مایل نیستند توسط کشورهای کوچک تهدید شوند، اما از زمانی که پاکستان در اواسط دهه 1980 به سلاح هستهای دست پیدا کرد، هند خود را در چنین وضعیتی یافته است. هند ادعا میکند که پاکستان به حمایت خود از گروههای تروریستی و شبهنظامی ضد هند ادامه میدهد که هزاران نفر از شهروندان و نیروهای امنیتی هند را در سه دهه گذشته به قتل رساندهاند.
به علاوه، پاکستان تهدید به استفاده از سلاح هستهای در صورت بروز درگیری متعارف عمده با هند کرده است و این تهدید، توانایی هند را برای اقدام تلافیجویانه در صورت نقض خطوط قرمز هستهای پاکستان محدود ساخته است.
همانگونه که حادثه شهر بالاکوت نشان میدهد، استراتژی و تسلیحات هستهای پاکستان مانع از هرگونه اقدام تلافیجویانه هند نمیشود، اما توانایی این کشور به طور اساسی مقدار و نوع نیرویی را که هند میتواند به کار بگیرد، محدود خواهد ساخت. از آنجا که هزینه اقدام متقابل پاکستان در به کارگیری سلاح هستهای علیه شهرهای هند در اقدامی تلافیجویانه در برابر حملات زمینی هند ممکن است بیتناسب و باور نکردنی باشد، پاکستان از سال 2011 بر تمایل و تواناییاش برای استفاده از تسلیحات هستهای در میدان نبرد در تلاشی برای محدود ساختن فضای هند جهت اجرای گزینه لشکرکشی نظامی بهویژه آن دسته از اقداماتی که متکی به برتری کمی تجهیزات و مانورهای نیروهای جنگی هند است، تاکید کرده.
این بنبست استراتژیک موجب تلاش برای گزینههایی شد که هند را قادر خواهد ساخت مانع حمایت پاکستان از آنچه دهلی نو گروههای تروریستی و شبهنظامی میداند، شود. حملات به شهر بالاکوت نتیجه چنین تلاشی بود. همچنین حملات متقابل پاکستان نشان میدهد که حتی قدرت هوایی به طور بالقوه میتواند به تشدید درگیری منجر شود.
به نظر میرسد در صورت تشدید درگیری، برخی از استراتژیستهای هند به این نتیجه رسیدهاند که دهلینو باید توانایی قابل اتکا برای خلعسلاح سامانههای هستهای دوربرد پاکستان داشته باشد تا استراتژی غلبه در درگیری را اجرا کند، جایی که هند بتواند به طور اساسی پاکستان را تهدید به درگیری و شکست در هر سطح بالقوهای از خشونت کند. این سامانهها همچنین برای هند گزینه آخرین حربه را در صورتی که نیروهای هستهای پاکستان به دست افراطیها بیفتد، فراهم خواهد ساخت.
توسعه گزینهها بدون تغییر اصولی
هند دکترین هستهای رسمی خود را در سال 2003 منتشر ساخت و از آن زمان تاکنون آن را مورد بازبینی قرار نداده است. دکترین هستهای هند اعلام میدارد که از سلاح هستهای فقط برای اقدام تلافیجویانه علیه حمله هستهای به سرزمینش یا علیه نیروهای این کشور در هر کجا استفاده خواهد کرد.
این امر مانع از آن نشده است که مقامات فعلی و بازنشسته هند منطق سیاست عدم استفاده از سلاح هستهای در وهله اول را زیرسوال نبرند. تا به امروز، منوبر پاریکر، وزیر دفاع وقت هند (در دولت نارندا مودی تا سال 2017 خدمت کرد)، شیوشانکر منون، مشاور امنیت ملی سابق، دریادار آرون پراکاش، فرمانده سابق نیروی دریایی و سرتیپ بالراج ناگال، فرمانده سابق نیروهای استراتژیک هستهای آشکارا استدلال کردهاند که دکترین هستهای هند در حال حاضر باید استفاده از سلاح هستهای در وهله اول را مجاز شمارد تا مانع از ضربه هستهای پاکستان شود.
منون بهویژه پیشنهاد کرده است که اقدامات پیشدستانه ممکن است مطابق دکترین فعلی هند باشد. تمامی این افراد و فرماندهان، مناصب ارشد با مسئولیت برنامهریزی در امور هستهای داشتند. علاقه این فرماندهان به اقدامات پیشدستانه بهویژه برای گزینههای نیروی مقابله همزمان با توانایی فزاینده هند برای به کارگیری چنین تلاش بلندپروازانهای ظهور کرده است.
ظرفیتهای فزاینده، اما همچنان ناکافی
وقتی هند دکترین هستهای خود را در سال 2003، اعلام کرد، این کشور تواناییهایی اندکی برای یافتن داراییهای هستهای پاکستان با استفاده از ظرفیتهای اطلاعات، نظارت و شناسایی داشت و در حقیقت هیچ توانایی برای مکانیابی ظرفیتهای هستهای پاکستان در شب یا از طریق پوشش ابر نداشت. در حال حاضر هند علاوهبر پهپادهای دورپرواز به مجموعهای از طیف مرئی و تصاویر رادار دهانه ترکیبی یا همان رادار روزنه مصنوعی ارسالی از ماهوارههای تجاری و نیز سامانههای دولتی دسترسی دارد که با اطلاعات ارسالی از دولتهای دوست تکمیل شد.
وقتی که در سال 2003، دکترین هستهای خود را منتشر ساخت سامانههای موشک بالستیک عملیاتی با بردی بیشتر از 250 کیلومتر نداشت، ظرفیت متعارف موثر ناشی از راکت، بمبهای سرشی یا موشکهای کروز نداشت، کروزهای عملیاتی زیردریاییپایه یا کشتیپایه یا موشکهای بالستیک نداشت و پهپادهای دوربرد نداشت، اما در حال حاضر هند میتواند بیشتر بخشهای پاکستان را با مجموعهای از موشکهای بالستیک و کروز زمینپایه و دریاپایه و نیز بخشهایی از پاکستان با موشکها و تسلیحات هواپایه هدف قرار بدهد.
هند بر این مجموعه از ظرفیتها متمرکز شده و از تغییرات فناورانه جهانی بهره برده است. این وضعیت موجب شده است برخی اندیشمندان بگویند که عصر نیروی مقابله در حال ظهور است. حتی اگر ضربه خلع سلاحکننده به طور کامل موفقیتآمیز نباشد، هند همچنین هم در ظرفیتهای دفاع موشکی بالستیک بومی و هم در واردات سامانههای دفاعی از روسیه همچون اس-400 سرمایهگذاری کرده است. این ظرفیتها برای جلوگیری از ضربه اول پاکستان کافی نیست، اما این ظرفیتها ممکن است توانایی مناسبی برای رهگیری تسلیحات باقیمانده پاکستان بعد از اقدام هند برای خلع سلاح باشد.
معهذا، بعید است هند ظرفیتی در میانمدت داشته باشد که بتواند پاکستان را خلع سلاح کند. البته چنین ظرفیت و توانایی هند احتمالاً واکنش متقابل پاکستان را برمیانگیزد و مسابقه تسلیحاتی را در جنوب آسیا شتاب خواهد بخشید. اطلاع از احتمال ضربه خلع سلاح توسط هند موجب میشود پاکستان دست به ریسک بزند ازجمله اینکه در صورت درگیری بین هند و پاکستان در آینده ضربه اول را مد نظر قرار بدهد. از اینرو، پیجویی گزینههای نیروی مقابله توسط دهلی نو جهت کمک برای فرار از فلج راهبردی احتمالاً موجب بیثباتی راهبردی در جنوب آسیا خواهد شد. در حقیقت یک درس ناراحت کننده از اقدام تلافیجویانه شهر بالاکوت و پیامدهای بعد از آن این است که اعتماد بیش از حد هند به ظرفیتهایش ممکن است به این باور رهنمون شود که میتواند ضربه نیروی مقابله را در شرایط شدید انجام دهد و اگر نتواند این کار را انجام دهد، هند و جهان را در موقعیت خطرناک و بیثبات کننده قرار خواهد داد.
0 Comments