أحدث المقالات
پیامدهای راهبردی قطع گاز روسیه برای اروپا
دکتر میترا راه نجات در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به پیامدهای راهبردی قطع گاز روسیه برای اروپا تصریح کرد: با نگاهی به تاریخچه شکلگیری اتحادیه اروپا به خوبی آشکار میشود که 70 سال قبل کشورهای موسس اتحادیه اروپا با ایجاد انجمن زغال سنگ و فولاد اروپا و نیز جامعه انرژی اتمی طی دهه 1950، اهمیت بسیاری برای مساله انرژی و تضمین تامین آن قائل بودهاند.
وی با بیان اینکه بحرانهای مرتبط با تامین انرژی در دهههای بعد نیز باعث شد که مساله تامین انرژی تبدیل به یک معضل امنیتی برای اتحادیه اروپا شود، گفت: در این راستا شاهد شکلگیری ابتکارات اروپا به صورت اسناد رسمی، سند سبز، پیمان لیسبون، طرح اتحادیه انرژی و در نهایت راهبرد انرژی با اهداف بلندپروازانه «کربن زدایی» و «هوادار محیط زیست» بودهایم.
استادیار گروه اقتصاد سیاسی و سیاستگذاری عمومی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی با یادآوری آغاز تلاشهای اتحادیه اروپا جهت سیاستگذاری در موضوع انرژی بعد از بحران 2014 اوکراین تاکید کرد: هدف اروپا برای ایجاد تنوع قابل توجهی در منابع تامین گاز چالش برانگیز است، اما تحقق آن تا 2025، غیرممکن نیست. یکی از چالشهای مهم، عدم اطمینان در مورد برخی از امیدوارکنندهترین گزینههای عرضه گاز غیرروسی، مانند گزینههای خاورمیانه و مناطق خزر است. البته حل این چالشها به اقدامات و اراده سیاسی دیگران، از جمله ایالات متحده، روسیه و چین و همچنین توانایی اروپا بستگی دارد.
نگرانیهای اروپا از قطع گاز روسیه
وی با بیان اینکه در سال 2021، روسیه به عنوان تامین کننده اصلی 45درصد گاز، 27درصد نفت و 46درصد ذغال سنگ از کل حجم واردات انرژی اتحادیه اروپا را به خود اختصاص داده است، افزود: قطع وابستگی اروپا به روسیه، پیامدهای زیادی برای آن داشته و مسلما جایگزین کردن این انرژی با منابع جدید برای تصمیم گیرندگان اروپایی چندان راحت نیست و نیاز به سیاستگذاری دقیق دارد؛ اما این به معنای غیرممکن بودن و زمستان «واقعا» سیاه برای اروپا نیست.
این استاد دانشگاه توضیح داد: شهروندان اروپایی حتما از افزایش قیمت انرژی و الزام به کاهش مصرف آن، رنج خواهند برد، اما اگر زمستان را دوره سه ماهه درنظر بگیریم اقداماتی همچون افزایش دورکاریها که منجر به کاهش مصرف انرژی در ساختمانهای اداری شود، افزایش ساعات آموزش مجازی در مدارس، مهاجرت موقت جمعیت اروپایی به کشورهایی همچون ترکیه، هند، کشورهای عربی برای گذراندن زمستان اروپا، خرید انرژی از برخی کشورها مانند ایران به روشهای غیررسمی جهت دورزدن تحریمها، از نمونه اقداماتی خواهد بود که اروپاییان برای گذراندن زمستان 2022 در برنامه خود خواهند داشت.
راه نجات، سیاست تحریمی کمیسیون اروپا را در کنار مواضع اقتصادی بازدارنده برای روسیه با ارائه بستههای پنجم و ششم درخصوص حذف تدریجی ذغال سنگ و نفت این کشور تا پایان 2022 گامی سخت عنوان کرد و ادامه داد: جدیت تحریمهای انرژی بیشتر به میزان منابع قابل جایگزین روسیه بستگی دارد. فروش نفت روسیه به اروپا تجارت پرسود دو طرفه بود، اما دشواری حمل ونقل گاز به لحاظ فنی، فرایند طولانی مدت ایجاد تنوع در منابع تأمین و نیاز به سرمایه گذاری کلان و بلندمدت در ساخت خطوط انتقال جدید یا پایانههای گاز طبیعی مایع، گاز را در جایگاه حساس ترین کالا به لحاظ سیاسی در روابط تجاری آنها قرار داده است.
این کارشناس اقتصاد بین الملل گفت: با شروع جنگ اوکراین، کمیسیون اروپا علاوه بر فوریت بخشیدن به تغییر سامانه انرژی اروپا، راهبرد انرژی نوین را با هدف خودکفایی سریع تر نسبت به منابع گاز روسی، ایجاد تنوع در منابع جایگزین و سرعت بخشیدن به طرحهای انرژی تجدیدپذیر برای ارتقاء امنیت، ثبات، انتقال عادلانه و منظم انرژی در دستور کار خود قرار داده است.
وی ضمن تشریح تلاشهای اروپا برای قطع وابستگی به انرژی روسیه، اضافه کرد: طرح جدید کمیسیون اروپا موسوم به «تقویت مجدد اتحادیه اروپا»، اقدام مشترک اروپایی برای انرژی مقرون به صرفه تر، ایمن و پایدار، اقدامات بروکسل را در جهت مهار دامنه تاثیر بحران اوکراین بر بخش آسیبپذیر اقتصاد اروپا ـ انرژی ـ با بیانیه اکتبر سال 2021 که برای مقابله با افزایش قیمت انرژی صادر شده بود، همسو ساخت.
به گفته راه نجات، طرح پیشنهادی کمیسیون اروپا یک برنامه جامع و چند جانبه است که بر تنوع واردات سوختهای فسیلی، تمهیدات ذخیرهسازی گاز و جدیت پیشبرد برنامه انرژی تجدیدپذیر تمرکز دارد.
این استاد دانشگاه یادآور شد: با توجه به راهبرد نوین کمیسیون اروپا در جهت تامین انرژی اروپا و نیز با توجه به اینکه گازپروم تحت فشار دولت روسیه انتقال 55میلیارد متر مکعب گاز سالانه از طریق خط لوله نورد استریم 1را به آلمان کاهش داده که به معنای کاهش 60 درصدی آن است، همچنین در پی فرمان 31 مارس پوتین مبنی بر تغییر ارز معاملات برای کشورهای غیردوست و توقف جریان انرژی روسیه به سوی بلغارستان و لهستان از 27 آوریل 2022، بروکسل به سمت گسترش بازار به سمت سایر مناطق رفته است.
ارزیابی تلاشهای اروپا برای جایگزینی گاز روسیه
وی با بیان اینکه آسیای مرکزی، شمال آفریقا و خاورمیانه از جمله مناطق غنی گازی هستند که میتوانند در این زمینه به کمک اتحادیه اروپا بیایند، خاطرنشان کرد: در سال 2021، اتحادیه اروپا حدود 155 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از روسیه وارد کرد. براساس دادههای اتحادیه اروپا، جایگزینهای پیشنهادی برای گاز روسیه تا پایان سال 2022 – که شامل تنوع LNG (گاز طبیعی مایع)، انرژیهای تجدیدپذیر، راندمان گرمایش، تنوع خطوط لوله، بیومتان، سقف های خورشیدی و پمپ های حرارتی است، سالانه حدود 102 میلیارد مترمکعب است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: سهم واردات گاز روسیه به اتحادیه اروپا از 45 درصد در آوریل 2021 به 31 درصد در آوریل 2022 کاهش یافته است و سهم گاز خط لوله به تنهایی از 40 درصد در سال گذشته به 26 درصد در سال جاری کاهش یافته است؛ با این حال، کل واردات LNG به رکوردهایی رسیده که نشان میدهد تنها در ماه آوریل 12.6 میلیارد متر مکعب وارد شده است که حاکی از افزایش 36 درصدی سال به سال علیرغم کاهش سهم روسیه است. در واقع تلاشهای متنوع اروپا در حال به ثمر نشستن است.
راه نجات تاکید کرد: اتحادیه اروپا با امضای تفاهم نامه در خصوص صادرات LNG با مصر و رژیم صهیونیستی و نیز همکاری با قطر و آمریکا جهت واردات گاز درصدد است همچنان به تنوع منابع تامین گاز خود وسعت بخشد.
0 Comments