داعش خراسان؛ چالش مشترک مسکو و واشنگتن
احمد عبدالله در یادداشتی که در وبسایت اندیشکده آمریکایی «شورای آتلانتیک» منتشر شد، نوشت: «آزمون فشار» که سفیر امارات در واشنگتن به آن اشاره کرده بود، در واکنش شورای همکاری خلیج (فارس) به فشار واشنگتن برای محکوم کردن این حمله و جانبداری از اوکراین به طور کامل به نمایش گذاشته شد.
شاید چین تنها کشوری باشد که پویاییهای تعاملات دو طرف در مسئله اوکراین و پیامدهای راهبردی احتمالی آن را با دقت بررسی میکند. برای حزب کمونیست چین موضع نسبتاً مستقل متحدان عربی آمریکا در واکنش به اوکراین، نقطه اوج دور شدن متحدان آمریکا از این کشور است. هدف نهایی چین هل دادن هرچه بیشتر شرکای آمریکا به سوی بیطرفی راهبردی است و در عین حال انتظار ندارد که آنها منافع واشنگتن را به طور کامل زیر پا بگذارند.
در هر صورت، با وجودی که بحران اوکراین تهدیدی مستقیم برای امنیت منطقه خلیجفارس نیست، اما منطقه را تحت تاثیر قرار میدهد. ناپایداری بازارهای انرژی، اثرات جانبی تحریم روسیه بر اقتصادهای خلیج (فارس) و آسیبپذیری آنها در برابر پیامدهای تشدید رقابت قدرتهای بزرگ، نشان دهنده فشارهای سیستماتیکی است که رهبران خلیجفارس باید با آن دست و پنجه نرم کنند.
واکنش عربستان سعودی و امارات
کشورهای شورای همکاری در واکنش به بحران اوکراین، حل سیاسی مسئله را خواستار شدند. این نشان دهنده تمایلشان برای دور نشستن و مقاومتشان در برابر کشیده شدن به ماجراهای دیپلماتیک پیرامون این بحران است.
واکنش عربستان و امارات این امر را به طور آشکار نشان داد. حاکمان دو کشور تماس تلفنی با رئیس جمهور آمریکا را رد کردند، اما با رئیس جمهور روسیه تماس گرفتند. محمد بن سلمان همچنین در تماس تلفنی با رئیس جمهور چین تمایلش را برای امضای توافقنامه در راستای همافزایی چشمانداز 2030 عربستان با ابتکار کمربند و جاده اعلام کرد، در حالی که در برابر درخواستهای دولت جو بایدن برای رها کردن سازوکار اپکپلاس مقاومت کرد.
امارات نیز در ماه ژوئن به چین و هند در رای ممتنع به قطعنامه علیه روسیه پیوست. این رای احتمالا ناشی از ملاحظات امنیت ملی بود.
وزیر امور خارجه آمریکا در 29 مارس در دیداری با بن سلمان تلاش کرد این روابط را آرام کند. با این حال به احتمال زیاد روابط آمریکا و متحدانش در خلیجفارس همچنان از مسیر سنتی خود فاصله زیادی خواهد داشت. چین از سرعت وخیم شدن این روابط بعد از بحران اوکراین سود میبرد.
از زاویه چین
شاید رهبران چین فکر کنند که اوکراین نشانه قابل لمسی از واکنش احتمالی کشورهای شورای همکاری خلیج (فارس) به هرگونه درگیری بر سر استقلال تایوان در آینده است.
رهبران کشورهای عربی خلیج (فارس) ضمن سرمایهگذاری سنگین در روابط با چین، با رئیس جمهور چین نیز ارتباطات شخصی برقرار کردهاند. روسیه هم همان مسیر را در سطحی پایینتری ترسیم کرده و ممکن است تردید اعراب در همسویی با آمریکا بر سر اوکراین را بهعنوان یک بازدهی بالای راهبردی در سرمایهگذاری در نظر بگیرد.
از سوی دیگر، چین از سال 2020 بزرگترین شریک تجاری شورای همکاری خلیج(فارس)، بزرگترین خریدار نفت آن و منبع برجسته سرمایهگذاری مستقیم از طریق ابتکار امضای کمربند و جاده بوده است. دو طرف از دیدگاه مشترکی برخوردارند و از باز کردن منطقه به روی دیگر قدرتها مانند چین، روسیه و هند حمایت میکنند و در زمینه امنیت دریایی، انرژیهای تجدیدپذیر و فنآوریهای پیشرفته نظامی و مخابراتی همکاری میکنند.
همکاری در حوزه تجارت انرژی و سرمایهگذاری مستقیم چین به امری نسبتاً ضروری برای تحول اقتصادی کشورهای خلیج (فارس) تبدیل شده است. این میزان اتصال و وابستگی متقابل اقتصادی اهرم سیاسی بیسابقهای را در اختیار چین قرار میدهد.
مقاومت کشورهای خلیج(فارس) در برابر فشار آمریکا برای همسویی با سیاستهایش در هرگونه درگیری با چین در آینده، نباید باعث تعجب شود. دو طرف تفاوتهایی در ارزشها و اختلافاتی روبهرشد در منافعشان دارند. بسیاری در واشنگتن نگران تلاش چین برای ورود به حوزه امنیتی خلیج (فارس) هستند.
پس از اوکراین، تلاشهای مستمر آمریکا برای همسو کردن کشورهای خلیج (فارس) در خصوص رقابتش با چین کاری ساده نخواهد بود.
روند نزولی روابط آمریکا با برخی اعضای شورای همکاری خلیج فارس
بی طرفی راهبردی شورای همکاری خلیج (فارس) در مورد اوکراین، روند نزولی روابط آمریکا با شورا را سرعت بخشید.
عربستان و امارات از کاهش تعهد آمریکا به امنیت منطقه و تمرکز مجددش بر رویارویی با چین دلسرد شدهاند. آنها ترجیح میدهند از جانبداری در مناقشاتی که با امنیت یا تمامیت ارضی خودشان یا امنیت آمریکا مرتبط نیست، اجتناب کنند تا شراکتشان با روسیه را به خطر نیندازند. ریاض و ابوظبی فکر میکنند که حمایت آمریکا از آنها در سطح حمایت فوری آمریکا از اوکراین نیست.
مشکلات این رابطه فقط به جنگ اوکراین مرتبط نمیشود و به پیش از آن بازمیگردد. این رابطه هرگز دچار این سطح از نارضایتی و بیاعتمادی به تعهد آمریکا نبوده است. دلسردی هر دو طرف بلندمدت است و انتظار میرود از اوکراین هم فراتر برود و شاید به عنوان عواملی بازدارنده در هر گونه تلاش آینده چین برای حمله به تایوان باقی بماند.
علاوه بر این، جنگ اوکراین با وجود تأثیر متزلزلکننده بر بازار انرژی باعث سرازیر شدن میلیاردها دلار به خزانه خلیج (فارس) به دلیل بالا رفتن بهای انرژی شده است. با این حال، درگیری چین و غرب با بستن احتمالی گلوگاههای دریایی راهبردی مانند تنگه مالاکا که باعث قطع بخش قابل توجهی از صادرات انرژی به دریای چین جنوبی و به طور کلی شرق آسیا میشود، آثار مخربی به بار خواهد آورد.
موازنه راهبردی کشورهای عرب خلیج (فارس) ناشی از تمایل به اجتناب از هر گونه تقابل مستقیمی است که به طور بالقوه منطقه را متزلزل کند.
اوکراین در مورد شورای همکاری خلیج (فارس) و همسویی راهبردی رو به رشد با چین در مقابل آمریکا درسهای زیادی دارد. اگر دولت بایدن مسیر تعهدش به امنیت خاورمیانه را بازتنظیم نکند، مقاومت این کشورها در برابر فشارهای آمریکا برای «سیاسی کردن» منافع اقتصادیشان در رابطه با چین به زودی به سطوحی بیسابقه خواهد رسید.
0 Comments