روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی طی ۴ سال ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ یکی از پرتنش‌ترین دوران روابط دو کشور بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است. ترامپ در طول ۴ سال حضور خود در کاخ سفید با حمایت‌ از سیاست‌های ضد ایرانی ملک سلمان و پسرش محمد بن سلمان در تشدید این سیاست‌ها بسیار مؤثر بود. در همین خصوص، اخیراً ملک سلمان، پادشاهی عربستان در ادعاهایی بر خطرات طرح منطقه‌ای ایران، مداخله‌اش در دیگر کشورها، حمایتش از به اصطلاح تروریسم، شعله‌ور کردن آتش فرقه‌گرایی تأکید داشته و از جامعه جهانی درخواست رویکردی قاطعانه علیه ایران را کرده است تا تضمینی برای رسیدگی جدی به تلاش‌های آن برای دستیابی به تسلیحات کشتارجمعی و پیشبرد برنامه موشک‌های بالستیکش باشد.

داود احمد‌زاده، کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتگو با شورای راهبردی روابط خارجی درباره مواضع خصومت‌آمیز ریاض علیه تهران گفت: «در سال‌های اخیر عربستان سعودی سیاست‌های خود را بر افزایش قدرت خود و درواقع نفوذ منطقه‌ای متمرکز کرده و این سیاست را به روش‌های مختلف دنبال کرده است. ازجمله محورهای کلیدی سیاست‌های ملک سلمان و جانشین وی محمد بن سلمان، ائتلاف‌سازی منطقه‌ای در سیاست خارجی بوده است.» وی اضافه کرد: «در این مسیر تبدیل شورای همکاری خلیج‌فارس به مجموعه تحت فرمان خود و نیز تلاش برای تقویت جبهه موسوم به محور میانه‌رو عربی در قبال محور مقاومت ازجمله این تلاش‌ها بوده است. همچنین بحث حمایت علنی از نیروهای تکفیری در سوریه برای براندازی حکومت بشار اسد از متحدان نزدیک ایران در منطقه نیز ازجمله سیاست‌ها و راهبردهای مشخص عربستان طی چند سال گذشته بوده است.»

احمدزاده تأکید کرد: پایداری حکومت بشار اسد در سوریه، تقویت محور مقاومت با ورود نیروهای حوثی یمنی به این حوزه استراتژیک و نیز همگرایی بیشتر نیروهای شیعی در منطقه به‌ویژه در عراق، موازنه را به نفع محور مقاومت و ایران تغییر داده است. همچنین پیشرفت مذاکرات ایران با گروه ۱+۵ تحت عنوان برجام، گشایش مقطعی در روابط تهران با کشورهای اروپایی و روند مناسبات با آمریکا در دوره باراک اوباما موجب شد که عربستان سعودی بااحساس نگرانی و تهدید از جانب جمهوری اسلامی، بحث ایران‌هراسی را در سطح منطقه به‌صورت جدی پیگیری کند.

این کارشناس با اشاره به نزدیکی کشورهای عربی ازجمله عربستان به رژیم صهیونیستی گفت: «این نزدیکی باهدف ضربه زدن به منافع ملی ایران در سطح منطقه پیگیری می‌شود و ازاین‌رو ما در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ شاهد شکل‌گیری یک مثلث شوم بین اسرائیل، آمریکا و عربستان باهدف تغییر دادن محیط ژئوپلیتیک منطقه خاورمیانه و نیز تضعیف کشورهای غیرهمسو مانند ایران، عراق و لبنان در منطقه بودیم.»

این کارشناس مسائل خاورمیانه با اشاره به پیروزی جو بایدن دمکرات در انتخابات آمریکا و چشم‌انداز روابط ریاض-واشنگتن با راه‌یابی بایدن به کاخ سفید گفت: «بعد از کارزار انتخاباتی آمریکا و پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری، این سناریو مطرح است که روابط راهبردی آمریکا و عربستان در برخی حوزه‌ها دچار دگردیسی و تغییر شود و برخی اختلافاتی که به گذشته نه‌چندان دور بازمی‌گردد دوباره مطرح گردد. این اختلافات بیشتر بر مسائل حقوق بشری متمرکز خواهد بود؛ درواقع پیگیری پرونده‌های حقوق بشری از طرف دمکرات‌ها به‌ویژه شخص جو بایدن معاون سابق اوباما و رئیس‌جمهور جدید همچون زخم کهنه‌ای است که می‌تواند چالش‌های گذشته در روابط دو کشور را مجدداً آشکار سازد.»

احمدزاده با تشریح این شرایط ادامه داد: «بنابراین اکنون ملک سلمان با اذعان به برخی تغییرات احتمالی در منطقه پس از روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا تلاش دارد بار دیگر با سیاست ایران‌هراسی، عربستان را به‌عنوان متحد نزدیک آمریکا در منطقه و کلیت جهان غرب مطرح سازد.»

به گفته این کارشناس، پیگیری این سیاست‌ها شاید از حملات برخی از نهادهای حقوق بشری در غرب به‌ویژه حزب دمکرات در آمریکا در بحث قتل جمال خاشقچی و پرونده آن جلوگیری کند. ازاین‌رو ما شاهد تکرار اتهامات واهی از سوی مقامات عربستانی نسبت به ایران تحت عنوان حمایت ایران از به اصطلاح تروریسم، ناامنی‌های ایجاد شده و پرونده هسته‌ای آن هستیم.

این کارشناس درنهایت درباره آینده روابط ریاض و واشنگتن در پرتو مناسبات این کشور با ایران در دوره بایدن و همچنین احتمال ازسرگیری مجدد مذاکرات دو کشور درقالب 5+1 گفت: «نکته اولی که جو بایدن در بحث ایران مطرح کرده احتمال بازگشت آمریکا به برجام است؛ این بازگشت، گام مهمی در راستای کاهش تنش‌های منطقه‌ای خواهد بود. از سوی دیگر گشوده شدن باب گفتگو بین تهران و واشنگتن درقالب 5+1 می‌تواند ثبات و امنیت را تا حدودی به منطقه پرتنش خاورمیانه بازگرداند که این مسائل ازنظر عربستان که به ایران به‌عنوان یک رقیب سنتی می‌نگرد و ترس از دست دادن جایگاه استراتژیک خود را دارد می‌تواند تبعات منفی و بدی به همراه داشته باشد.»

وی تأکید کرد: «درنتیجه ریاض با نگرانی از تضعیف روابط راهبردی‌اش با امریکا در دوره ریاست جمهوری بایدن، تلاش دارد همچنان ایران را به‌عنوان عنصر ناامن‌ساز و نیز تهدیدگر امنیت در منطقه معرفی کند و از طریق دادن امتیازات رایگان به غرب به‌ویژه آمریکا با فروش نفت و به‌تبع آن خرید کلان نظامی، نسبت به حفظ روابط استراتژیک ریاض با واشنگتن اطمینان پیدا کند.»