جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
روابط ایران و عراق؛ موانع و فرصتهای پیشرو
به دنبال سفر اخیر مصطفی الکاظمی، نخستوزیر عراق به ایران، چشمانداز مثبت و روشنی درباره آینده مناسبات تهران و بغداد در محافل رسانهای و اقتصادی دو کشور شکلگرفته است. درواقع برخی از تحلیلگران یک دوره باثبات را در مقطع فعلی در روابط دو کشور از منظر اراده حاکم بر گسترش مناسبات تعریف میکنند و در مقابل برخی نیز معتقد هستند که ممکن است در آینده نهچندان دور روابط ایران و عراق وارد مرحله جدیدی شده و یک سری موانع و محدودیتها بر سر راه گسترش مناسبات دو طرف ایجاد شود.
درواقع آنچه باید در خصوص روابط ایران و عراق مدنظر داشت دو دسته عوامل را شامل میشود؛ نخست یک سری عوامل پایدار مانند عامل همسایگی، مرزهای طولانی، اراده حاکم بر گسترش روابط، سطح مناسبات و آمدورفتها بین مقامات دو کشور در سطوح مختلف ازجمله سیاسی و اقتصادی است که این موارد نشانههایی از روند همکاریها و چشمانداز مناسبات طرفین است.
دسته دیگر به سنگاندازی رقبا در روابط دو کشور مربوط میشود و نباید تصور شود که روابط تهران-بغداد همواره بر روی یک ریل حرکت میکند، زیرا دراینبین رقبایی هستند که تلاش میکنند این روابط را برهم بزنند. چنانکه در سالهای اخیر تحولاتی بوده که میتواند در روابط تهران-بغداد تأثیرگذار باشد.
در رابطه با عامل نخست باید مدنظر داشت که پیش از سفر الکاظمی به ایران، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران دیداری از عراق داشت و قبلتر هم چند مقام بلندپایه اقتصادی ایران به عراق سفر کردند. دراینبین سفر آقای ظریف، هم به بغداد و هم به منطقه کردستان عراق جالبتوجه است؛ زیرا اگرچه این سفر پیش از سفر مصطفی الکاظمی به تهران صورت گرفت ولیکن انجام آن، اهتمام ایران را برای ارتقای دو سطح از مناسبات با عراقیها را نشان میدهد؛ نخست گسترش روابط سیاسی و تحکیم آن و نقشی که ایران در ثبات عراق داشته و دارد و دوم آمیختگی روابط سیاسی با تصمیمات اقتصادی. درعینحال دیداری که آقای ظریف از کردستان عراق داشت بیانگر آن است که منطقه کردستان عراق برای ایران از دو منظر هم سیاسی- امنیتی و هم اقتصادی مهم است.
در عرصه اقتصادی با توجه مرز طولانی ایران و عراق و فعالیت بازارها و گذرگاههای مرزی بین دو کشور، شرایط با هدف توسعه مناسبات تهران و بغداد مهیا بوده و هست. لذا بسترهای تجارت و سرمایهگذاری و پوششهای بیمهای و سرمایهگذاری تضمینی در مناسبات ایران و عراق میتواند در آینده تأثیرگذار و پیشبرنده باشد و دیدارهایی که انجام میگیرد نیز در این چهارچوب قابل ارزیابی است.
مسئله دیگر در ارتباط با مناسبات سیاسی و پیوندهایی است که بین ایران و عراق وجود دارد و ارتباطاتی که ایران با گروههای عراقی، دولتمردان و جناحهای مختلف داشته در مسیر تکمیل روند سیاسی این کشور بوده است.
اما در خصوص اینکه چشمانداز آینده روابط ایران و عراق چگونه خواهد بود دو مسئله اهمیت دارد؛ نخست اینکه همکاریهای اقتصادی، روابط تجاری و زمینههای جدیدی که میتواند به استحکام امور کمک کند چه مواردی هستند و تا چه اندازه مسئله سرمایهگذاریها و تسریع در تجارت و ارتباط بین بخشهای تولیدی، خصوصی و دولتی برای طرفین در اولویت است. دیگر اینکه بههرحال اقتضای همسایگی و سطوح مختلف ارتباط بین ایران و عراق در زمینههای انرژی و غیره مطرح است؛ اما همچنان که اشاره کردم این مسائل صرفاً نمیتواند در یک مدار تعریفشده قرار بگیرد و چنین برداشت شود که اینیک روند ثابت و همیشگی خواهد بود. زیرا عراق در شرایطی قرار دارد که میخواهد در عرصه روابط خارجی با کشورهای مختلف گامهای جدیدی بردارد و اینیکی از اولویتهای دولت الکاظمی است. دراینبین نباید عوامل برهم زننده در روابط دو کشور را نادیده گرفت. در عرصه منطقهای، بسیاری بر تلاشهای عربستان برای حضور و نفوذ بیشتر در بازار عراق تأکیددارند. همچنین نقش و جایگاهی که ترکیه در زمینههای اقتصادی در عراق دارد و تلاشهایش باهدف تثبیت این وضعیت و عمیق شدن روابط قابلتوجه است. منتها باید توجه داشت که نگاه عربستان یک نگاه مداخلهجویانه در روابط تهران و بغداد مبنی بر کاهش نفوذ ایران قلمداد میشود که همراستا با سیاستهای آمریکا است. آنها تلاش دارند تا ارتباط ایران را با بدنه سیاسی و اجتماعی عراق کاهش دهند که این سیاست کلی آمریکا در خصوص روابط ایران با عراق است.
همچنین در آیندهای نزدیک قرار است الکاظمی به آمریکا سفر کند؛ این در حالی است که اولین سفر خارجی وی به ایران بود که نشاندهنده جایگاه و موقعیت ایران در منطقه و روابط با عراق است. بااینحال سفر نخستوزیر عراق به آمریکا از دو حیث مهم است؛ اول اینکه آمریکا و عراق روابط عمیقی دارند و دوم اینکه انتظارات در عراق مبتنی بر تأکید بر خروج نیروهای آمریکا از کشورشان است و طی روزهای گذشته گروههایی مانند گروه مقتدی صدر، آقای عامری و فتح از دولت خواستهاند در مذاکرهای که با آمریکاییها انجام میدهند اولویت را بر خروج آمریکا از عراق قرار دهند. این مسئلهای است که هم بر روابط واشنگتن و بغداد و هم بر روابط منطقهای عراق تأثیرگذار است.
درنهایت به نظر میرسد که دولت جدید عراق علاوه بر جمهوری اسلامی ایران، به دنبال ترسیم روابط جدید با کشورهای منطقه و فرامنطقه است که در این دایره کشورهایی چون عربستان، ترکیه و کشورهای حاشیه خلیجفارس در اولویت قرار دارند.
الکاظمی با گسترش این روابط نخست به دنبال افزایش موقعیت اقتصادی کشورش از طریق همکاری و جذب سرمایهگذاریها است، زیرا عراق دچار مشکلات اقتصادی در حوزههای مختلف است و دیگر اینکه از منظر سیاسی نیز وی به ارتقای سطح اقتصادی و رفع مشکلات نیاز دارد تا عملکرد سیاسیاش را طی یک سال آینده که قرار است انتخابات برگزار شود بهبود ببخشد.
0 Comments