جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
اختلاف قطر و عربستان و تأثیر آن بر امنیت انرژی در خلیجفارس
*سعید نادری
یکی از دغدغه های قدرت های بزرگ در مناطق انرژی خیز، امنیت عرضه انرژی در زمان وقوع اختلافات و بروز چالش بین کشورهای این مناطق است. عربستان و قطر دو کشور عرب حاشیه جنوبی خلیجفارس و از کشورهای دارای منابع انرژی در سطح منطقه و جهان هستند. در وقایع روزهای اخیر به یکباره اختلافات قبلی بالاگرفته و عربستان روابط خود را با قطر قطع و صادرات و واردات به این کشور را از تنها راه زمینی به قطر متوقف نمود. اختلافاتی که هرچند در جهان عرب سابقه داشته اما در میان کشورهای همراه غرب بیسابقه بوده است. عربستان برای نشان دادن شدت ناراحتی خود سایر کشورهای عرب متحدش مانند امارات، بحرین، مصر و لیبی را نیز وادار نمود تا روابط سیاسی و اقتصادی شان را با قطر قطع کنند. با توجه به منابع عظیم انرژی در این دو کشور، تأثیر این اختلاف بر امنیت انتقال انرژی از خلیجفارس نیز موضوع مهم و قابلتوجهی است که باید مورد کنکاش قرار گیرد.
عربستان دارای 267 میلیارد بشکه ذخایر نفتی است که 1/16% ذخایر جهان محسوب میشود و تولید روزانه حدود 11میلیون بشکه نفت در روز دارد که این کشور را به بزرگترین صادرکننده نفت جهان تبدیل کرده است. حدود 75% از این تولید از تنگه هرمز عبور میکند و بخش کمتری از طریق لوله به دریای سرخ منتقل و از آنجا به اروپا انتقال مییابد. از سوی دیگر قطر نیز دارای منابع عظیم گاز طبیعی بوده و سومین ذخایر گاز جهان را بعد از روسیه و ایران در اختیار دارد. حجم ذخایر آن بالغ بر 5/24 هزار میلیارد مترمکعب برآورد شده است که 12% ذخایر جهانی را شامل می شود و به صورت گاز مایع (ال.ن.جی) از طریق تنگه هرمز به سراسر جهان صادر میشود. در سال 2016 قطر سالانه 6/79 میلیون تن گاز مایع صادر کرده است که 7/52 میلیون تن به آسیا و 9/17 میلیون تن به اروپا بوده است که این مقدار 30% از تبادلات گاز مایع جهانی است. جایگزینی این مقدار برای در کوتاه مدت برای هیچ صادرکننده دیگری امکانپذیر نیست.
لذا به نظر می رسد تنش پیش آمده به دلایلی که در ذیل به آن اشاره می شود تأثیری بر امنیت عرضه انرژی منطقه نداشته باشد.
- با توجه به تبعیت سیاست های این دو کشور از امریکا و حساسیت ایالات متحده به تداوم انتقال انرژی از منطقه، دولت آمریکا نخواهد گذاشت اینگونه اختلافها در عرضه انرژی منطقه مشکلی ایجاد کند.
- اختلاف قطر و عربستان از نوع ایدئولوژیک و راهبردی نیست بلکه اختلافاتی از جنس حوزه نفوذ است؛ که معمولاً با وساطت قدرت های بزرگتر صاحب نفوذ حل خواهد شد. کما اینکه وزیر خارجه قطر اعلام کرده است به اختلافات دامن نخواهند زد و وساطت کشورهای دیگر را میپذیرند.
- یکی از موانع انتقال انرژی درگیریهای نظامی است. هر دو کشور وابستگی نظامی به آمریکا دارند و پایگاههای نظامی آمریکا در خاک آنها وجود دارد و این مانع از درگیری نظامی دو کشور شده و لذا درگیری نظامی که در انتقال انرژی تأثیر بگذارد به وجود نخواهد آمد.
- هر دو کشور دارای بلندپروازیهای اقتصادی هستند و به لحاظ اقتصادی به عرضه انرژی کشور خود وابسته بوده و بودجه خود را بر اساس فروش نفت و گاز پیشبینی کردهاند لذا به این درآمدها نیاز شدیدی دارند پس از هر عاملی که در انتقال انرژی از خلیجفارس خدشه وارد کند پرهیز میکنند.
- در صورت وقوع تنش در انتقال انرژی از منطقه خلیج فارس، عربستان و متحدان عربی منطقه ای آن به دلیل حجم بالای صادرات نفتی که از منطقه خلیج فارس دارند، بیشتر از قطر متضرر می شوند و لذا آنها تلاش خواهند کرد تا خدشه ای به انتقال انرژی از منطقه وارد نشود.
اما آنچه احتمال آن میرود این است که دولت سعودی و متحدان آن استفاده از بندرها و پایانههای خود را برای قطر محدود کنند مثلاً استفاده از بندر و پایانه نفتی فجیره را برای قطر ممنوع نمایند و اینکه خط لوله گاز به امارات را مسدود کنند که البته هر دو تهدید نیز اکنون شکل عملی به خود گرفته است. همچنین مصر علیرغم تعهدات بینالمللی استفاده از کانال سوئز، عبور کشتیهای حامل گاز مایع به اروپا را از این کانال مانع شود؛ اما با توجه به حجم بالای صادرات گاز مایع قطر به شرق آسیا که حدود 75% این صادرات را شامل میشود و همچنین استفاده قطر از آب های ایران و عمان، به نظر نمیرسد تهدیدات و محدودیتهای به وجود آمده مشکلی برای صادرات گاز مایع قطر ایجاد کند.
با توجه به مواردی که در بالا به آن اشاره شد به نظر می رسد ایالات متحده آمریکا در تلاش است تا با مدیریت تنش صورت گرفته در منطقه، عرضه انرژی از سوی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را کنترل کند تا خدشهای به انتقال انرژی نفت و گاز از این منطقه وارد نشود.
* کارشناس مسائل امنیت انرژی
0 Comments